Page 25 - kpiebook66022
P. 25
การประเมินผลการดำาเนินงานของรัฐสภา
โดยใช้เกณฑ์และตัวชี้วัดของ Inter-Parliamentary Union (IPU)
ของสมาชิกรัฐสภา คือ การเลือกตั้ง กระบวนการร้องเรียนของประชาชน การแสดงออกไม่เห็นด้วยหรือ
ต่อต้านในรูปกิจกรรมต่าง ๆ ของภาคประชาสังคม ในขณะที่ความสำานึกรับผิดชอบแนวนอนของรัฐสภา คือ
การมีจิตสำานึกความรับผิดชอบในการปฏิบัติหน้าที่ในฐานะตัวแทนของประชาชน องค์กรหรือหน่วยงาน
ติดตามตรวจสอบจะทำาหน้าที่ติดตามตรวจสอบพฤติกรรมหรือการกระทำาของสมาชิกรัฐสภา
รัฐสภาจะต้องมีจิตสำานึกความรับผิดชอบทั้ง 2 แบบ คือ ทั้งความสำานึกรับผิดชอบแนวตั้ง
และแนวนอน (Vertical และ Horizontal accountability)
ก. ระดับปัจเจก
(1) ความสำานึกรับผิดชอบแบบแนวตั้ง
(1.1) การแสดงจิตสำานึกความรับผิดชอบของรัฐสภา
ปัจจัยส่งเสริมการมีจิตสำานึกความรับผิดชอบของรัฐสภาต่อประชาชน ก็คือ
การเปิดเผยข้อมูลกิจการหรือการดำาเนินงานของรัฐสภาต่อประชาชน และ
การเข้าถึงของประชาชนในการรับรู้การดำาเนินงานของสมาชิกรัฐสภา
(1.2) การเรียกร้องให้ถอดถอนสมาชิกรัฐสภาของประชาชน
เนื่องจากกลไกกระบวนการเลือกตั้งมีผลทำาให้สมาชิกรัฐสภารับผิดชอบ
ต่อประชาชนอาจไม่เพียงพอ ดังนั้น บางประเทศจึงเพิ่มกลไกการถอดถอนสมาชิกรัฐสภาได้ ในเงื่อนไขต่าง ๆ
เช่นการถอดถอนจากตำาแหน่งโดยวุฒิสภาของสหรัฐอเมริกา หรือกลไกการถอดถอนจากตำาแหน่งของไทย
ที่เคยกำาหนดไว้ในรัฐธรรมนูญฉบับ 2540 และ 2550
(2) ความสำานึกรับผิดชอบในแนวนอน
(2.1) หลักการและประมวลจริยธรรมของสมาชิกรัฐสภา
คณะกรรมาธิการพิเศษคณะหนึ่งจะทำาหน้าที่แทนปวงชนในการกำากับดูแล
จริยธรรมของสมาชิกรัฐสภาตามประมวลจริยธรรมของสมาชิกรัฐสภา โดยเฉพาะประเด็นเรื่องการเงิน
การใช้ตำาแหน่งสมาชิกรัฐสภาแสวงหาผลประโยชน์ส่วนตน การใช้ค่าตอบแทนไปเพื่อประโยชน์ตน เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม พบว่าการบังคับใช้ประมวลจริยธรรมของนักการเมืองไม่ค่อยได้ผลเนื่องจากประเด็นร้องเรียน
้
หรือข้อกล่าวหาไม่สามารถหาข้อยุติได้ว่าถูกหรือผิด เพราะลักษณะการกระทำากำากึ่งกันระหว่าง “ถูก” กับ
“ผิด” หรือเรียกว่า “พื้นที่สีเทา”
(2.2) การขัดการแห่งผลประโยชน์
เนื้อหาหลักของหลักการและประมวลจริยธรรมของสมาชิกรัฐสภา ก็คือ
ประเด็นเรื่องผลประโยชน์ของชาติกับผลประโยชน์ส่วนตนซึ่งเป็นรากฐานของระบอบประชาธิปไตย
สมาชิกรัฐสภาได้รับการเลือกตั้งเข้ามาจะต้องทำาหน้าที่เพื่อปวงชนและสาธารณะ จึงต้องมีมาตรการ
เพื่อประกันการทำางานตามแนวทางข้างต้น เช่น สมาชิกรัฐสภาจะต้องแจ้งและเปิดเผยรายการบัญชีทรัพย์สิน
ของตน ที่มาของรายได้ต่อสาธารณะ
11
