Page 15 - b29416_Fulltext
P. 15
13
ทั้งนี้ แนวโน้มความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทั่วโลกต่อการปฏิรูประบบการเลือกตั้งในระยะหลัง
มีกระแสเริ่มต้นตั้งแต่ปี 1993 ที่มีการท าประชามติในอิตาลี ซึ่งน าไปสู่การเปลี่ยนแปลงระบบการ
เลือกตั้งจากระบบเสียงข้างมาก (plurality/majority) ไปเป็นระบบผสม แนวโน้มที่เกิดขึ้นหลังจาก
นั้นในอีก 26 ประเทศทั่วโลก (ดูใน Reynolds, Reily, and Ellis 2005, 24) มีลักษณะคล้ายคลึงกับ
การปฏิรูปในอิตาลี คือ การเปลี่ยนระบบเลือกตั้งไปสู่ระบบสัดส่วนมากขึ้น ไม่ว่าจะโดยการเพิ่มที่นั่ง
สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากระบบสัดส่วนให้มากขึ้น หรือไม่ก็เปลี่ยนจากระบบเสียงข้างมากไป
เป็นระบบสัดส่วนเต็มรูป
นอกจากที่มาของระบบการเลือกตั้งที่ใช้ในประเทศหนึ่งๆ จะมาได้จากหลายทางและ
หลายเหตุปัจจัยแล้ว ผลกระทบของการเลือกใช้ระบบเลือกตั้งแบบใดแบบหนึ่งก็อาจจะแตกต่างกันไป
ผลลัพธ์อาจจะไม่ตรงกับที่ผู้ร่างตั้งใจไว้หรือคาดการณ์ไว้ อาจจะมีผลกระทบบางประการที่นอกเหนือ
การคาดคิด และอาจจะส่งผลร้ายแรงในระยะยาว และในหลายกรณี ผลประโยชน์ทางการเมือง
ระยะสั้นของชนชั้นน าทางการเมืองเข้ามามีอิทธิพลต่อการก าหนดรูปแบบและระบบการเลือกตั้ง
มากกว่าการมองการณ์ไกลถึงผลกระทบที่จะตามมาในระยะยาว ผลการวิจัยพบว่า ในบรรดาสถาบัน
การเมืองทั้งหลาย ระบบเลือกตั้งเปลี่ยนง่ายที่สุดและถูกบิดเบือนเพื่อเอาไปรับใช้ผลประโยชน์ของชน
ชั้นน าบางกลุ่มได้ง่ายที่สุด (Horowitz 1997, 2003)
นอกจากนี้ พบว่าระบบเลือกตั้งแบบหนึ่งอาจจะส่งผลไม่เหมือนกันในทุกประเทศ ทั้งนี้ขึ้นอยู่
กับบริบททางสังคมและการเมืองของประเทศนั้นๆ ระบบเลือกตั้งแบบสัดส่วนอาจส่งผลให้เกิดรัฐบาล
ผสมในหลายประเทศ แต่ได้หมายความว่ามันเป็นกฎเกณฑ์ตายตัวที่จะเกิดขึ้นในทุกประเทศ (เช่นใน
แอฟริกาใต้ที่ระบบสัดส่วนกลับสร้างให้เกิดรัฐบาลพรรคเดียว) เพราะมีปัจจัยอย่างอื่นมาก าหนดด้วย
ดังนั้นเราจึงต้องเผื่อใจไว้เสมอถึงผลกระทบที่ไม่ได้คาดการณ์ไว้ล่วงหน้าในการน าระบบเลือกตั้งแบบ
หนึ่งมาใช้
ประเด็นส าคัญที่ต้องตระหนักคือ การออกแบบระบบการเลือกตั้งไม่เคยเกิดขึ้นในสุญญากาศ
แต่เกิดขึ้นภายใต้การต่อสู่ช่วงชิงอ านาจทางการเมือง และเกิดขึ้นภายใต้ระบบการเลือกตั้งแบบเดิมที่
เคยด ารงอยู่ก่อนหน้าเป็นตัวเปรียบเทียบ ค าถามส าคัญอย่างยิ่งคือ ใครเป็นคนออกแบบ
และกระบวนการ ขั้นตอน และกลไกในการออกแบบเป็นอย่างไร การออกแบบสถาบันการเมือง
เป็นเรื่องของกระบวนการทางการเมืองที่มีการต่อสู้แข่งขันกันระหว่างกลุ่มต่างๆ ในสังคมที่มีอ านาจ
ไม่เท่าเทียมกัน ที่เราต้องสนใจเรื่องนี้เพราะบทเรียนจากประเทศต่างๆ ทั่วโลกชี้ให้เห็นว่าการออกแบบ
ความสัมพันธ์ระหว่างสถาบันทางการเมืองที่ต่างกันส่งผลกระทบที่ส าคัญต่อคุณภาพของการเมือง
ในสังคม ระบบเลือกตั้งเป็นหนึ่งในสถาบันการเมืองที่ส าคัญในการก าหนดความสัมพันธ์ทางอ านาจ
มันอาจถูกออกแบบเพื่อสะท้อนความเป็นตัวแทนของภูมิภาคหรือท้องถิ่นให้มีเสียงในระบอบการเมือง
หรือถูกออกแบบเพื่อลดทอนลักษณะภูมิภาคนิยม มันสามารถออกแบบเพื่อสนับสนุนส่งเสริมพรรค
การเมืองที่เข้มแข็งหรือจงใจท าให้พรรคการเมืองอ่อนแอ ท าให้เกิดมุ้งหรือกลุ่มการเมืองย่อยในพรรค
การเมือง หรือท าให้นักการเมืองมีอ านาจต่อรองเหนือพรรคการเมือง มันอาจถูกออกแบบเพื่อส่งเสริม
