Page 18 - 23461_Fulltext
P. 18
9
มอบหมายอ านาจแก่เจ้าหน้าที่นั้นเป็นไปโดยความยินยอมของตน ผ่านผู้แทนหรือด้วยวิธีการประชามติ เมื่อ
กฎหมายถูกตราขึ้นจากความยินยอมพร้อมใจของผู้แทนปวงชน รัฐบาลผู้ใช้อ านาจตามกฎหมายเป็นรัฐบาลที่
ได้รับเลือกจากเสียงของปวงชน ดังนั้น เสียงประชาชนคือเสียงสวรรค์ (vox populi, vox dei) และกฎหมายก็
ชอบธรรมในตัวเอง
แต่วิธีอธิบายเช่นนั้นไม่ได้ผลเสมอไป ปัญหาอาจเกิดขึ้นในสองระดับ คือ แม้ในระดับสูงสุด ระบบ
กฎหมายนั้นจะมาจากความยินยอมพร้อมใจของประชาชน แต่กฎหมายฉบับนั้นมีปัญหาเอง หรือการใช้
กฎหมายของเจ้าหน้าที่นั้นมีปัญหา เจ้าหน้าที่อาจไม่มีความชอบธรรมในการใช้อ านาจตามกฎหมาย เมื่อใช้
อ านาจนั้นผิดเพี้ยนไปจากเจตนารมณ์หรือเกินเลยขอบเขตแห่งกฎหมายที่ก าหนด (ultra vires) นอกจากนี้
ปัญหาอาจจะมาจากระบบกฎหมายที่ไม่ได้มาจากความยินยอมพร้อมใจของประชาชน เมื่อระบอบการเมืองไม่
เป็นประชาธิปไตยตั้งแต่แรก เช่นนี้แล้ว การอ้างความชอบธรรมจากกฎหมายเองก็กลายเป็นไม่มีผลใดๆ
ดังนั้น ระบบการเมืองสมัยใหม่จึงพยายามสร้างความชอบธรรมให้แก่อ านาจผ่านการตรวจสอบ การใช้
อ านาจที่ผ่านการตรวจสอบแล้ว เป็นการใช้อ านาจที่น่าเชื่อถือ เพราะเป็นการใช้อ านาจอย่างรับผิดชอบ
(accountable exercise of power)
ในด้านอุดมการณ์ ระบอบประชาธิปไตยจึงน าเสนอหลักนิติธรรม ซึ่งจะก ากับการใช้อ านาจให้ดี ใน
ด้านโครงสร้าง ระบบการเมืองสมัยใหม่จึงต้องออกแบบกลไกตรวจสอบการใช้อ านาจเพื่อเป็นหลักประกันให้
ประชาชนเชื่อมั่นว่าอ านาจที่รัฐใช้อยู่นั้น ผ่านการตรวจสอบแล้ว ว่าจะใช้เพื่อประโยชน์ของปวงชน ไม่ลุแก่
อ านาจ
2. องค์กรอิสระเพื่อการตรวจสอบในฐานะอ านาจอธิปไตยที่สี่
มงเตสกิเออ (Montesquieu) เสนอหลักการแบ่งแยกอ านาจเพื่อป้องกันทรราชย์ ข้อสันนิษฐาน
เกี่ยวกับอ านาจ คือ ไม่ควรให้บุคคลใดคนหนึ่งมีอ านาจอยู่ในมือมากเกินไป อ านาจต้องถูกแบ่งให้กระจายอยู่ใน
มือของบุคคล หรือองค์กรต่างกัน เพื่อให้แต่ละอ านาจดุลและคานกันเอง โดยมงเตสกิเออเสนอให้แบ่งอ านาจ
30
อธิปไตยออกเป็นสามส่วน คือ อ านาจนิติบัญญัติ อ านาจบริหาร และอ านาจตุลาการ ให้อยู่กับสภานิติบัญญัติ
คณะรัฐมนตรี และศาลตามล าดับ แนวคิดแบ่งแยกอ านาจของมงเตสกิเออได้รับการตอบรับที่ดีโดยเหล่าผู้ร่าง
รัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา ซึ่งน าเอาหลักการดังกล่าวไปออกแบบรัฐธรรมนูญให้เกิดผลจริง และบรรดาคณะผู้
ปฏิวัติฝรั่งเศส ซึ่งระบุไว้ในค าประกาศสิทธิมนุษยชนและพลเมืองฝรั่งเศส ว่า สังคมใดไม่มีการแบ่งแยกอ านาจ
31
สังคมนั้นไม่มีiรัฐธรรมนูญ
ที่ผ่านมาโดยตลอด การแบ่งแยกอ านาจยึดถือการแบ่งเป็นสามอ านาจตามที่มงเตสกิเออร์เสนอแนะมา
โดยตลอด โดยให้ฝ่ายนิติบัญญัติตรวจสอบฝ่ายบริหารผ่านการอภิปราย และควบคุมผ่านกระบวนการนิติ
บัญญัติ ส่วนฝ่ายบริหารมีกลไกยุบสภา หรือยับยั้งการผ่านร่างกฎหมายเป็นการตอบโต้ สุดท้าย ทั้งสองฝ่าย
ล้วนถูกตรวจสอบได้โดยฝ่ายตุลาการ ตามหลักการ judicial review ที่สถาปนาขึ้นโดยศาลสูงสุดสหรัฐอเมริกา
32
ในคดี Marbury v. Madison
30 บวรศักดิ์ อุวรรณโณ, กฎหมายมหาชน เล่ม 1 วิวัฒนาการทางปรัชญาและลักษณะของกฎหมายมหาชนยุคต่างๆ (พิมพ์ครั้งที่ 6, วิญญูชน 2546) 69-71.
31 เพิ่งอ้าง 86.
32 ดู Melvin I. Urofsky, "Marbury v. Madison" (Encyclopedia Britannica, 13 July 2022) <https://www.britannica.com/event/Marbury-v-
Madison> สืบค้นเมื่อ 26 กรกฎาคม 2022.
