Page 25 - รายงานฉบับสมบูรณ์

บทที่ 3

ประสบการณ์และแนวโน้มการยุบพรรคการเมืองในต่างประเทศ

จากจุดก าเนิดในประเทศเยอรมนี แนวคิดเรื่องประชาธิปไตยป้องกันตนเองผ่านการยุบพรรคการเมือง

ที่เป็นปฏิปักษ์ได้แพร่กระจายออกไปทั่วโลก ในยุโรป หลายประเทศบรรจุบทบัญญัติเกี่ยวข้องกับ
การยุบพรรคการเมืองลงไปในรัฐธรรมนูญ และในกฎหมายระดับพระราชบัญญัติ ในภูมิภาคอื่นก็เช่นเดียวกัน

54
ในแอฟริกา ละตินอเมริกา ตลอดจนเอเชียตะวันออกไกล ล้วนมีการออกแบบกลไกยุบพรรคการเมือง
อยู่ในระบบกฎหมายทั้งสิ้น ตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่สองเป็นต้นมา ยุโรปมีการยุบพรรคการเมือง

ภายใต้แนวคิดประชาธิปไตยป้องกันตนเองไปแล้ว อย่างน้อย 52 พรรคจาก 20 ประเทศ รวมทั้งจากตุรกี
55
ซึ่งยุบพรรคการเมืองจ านวนมาก และคดีขึ้นสู่ศาลสิทธิมนุษยชนแห่งยุโรป (European Court of Human Rights)
ในตะวันออกกลางมีกรณียุบพรรคจากอิสราเอล มีการยุบพรรคการเมืองในแอฟริกา ในเอเชีย ก็มีคดีความ

56
ยุบพรรคเช่นกัน
หากสรุปอย่างคร่าวที่สุด พรรคการเมืองที่ถูกยุบ มักจะมีเหตุต่อไปนี้ คือ หนึ่ง มีแนวคิดโน้มเอียงไป

ทางขวาจัด แนวคิดชาตินิยม เหยียดเชื้อชาติ รวมถึงลัทธิสุดโต่งทางศาสนา สอง มีแนวคิดโน้มเอียงไปทางซ้ายจัด
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ภายใต้การเมืองยุคสงครามเย็น พรรคการเมืองจ านวนไม่น้อยในโลกตะวันตกที่สมาทาน

แนวคิดสังคมนิยมถูกยุบ เหตุที่สาม ได้แก่แนวคิดแบ่งแยกดินแดน สี่ คือ แนวคิดนิยมศาสนา ต่อต้านอุดมการณ์

โลกวิสัย (anti-secularism) สี่เหตุแรกจะพบได้ทั่วไป ส่วนเหตุที่ห้า แบ่งแยกเชื้อชาติ กระตุ้นความรุนแรง
ทางชาติพันธุ์และศาสนา เป็นเหตุยุบพรรคส าหรับประเทศในแอฟริกา ซึ่งมีประสบการณ์ความรุนแรงเกี่ยวกับ

ชาติพันธุ์ สุดท้ายเมื่อสถานการณ์โลกเข้าสู่ยุคสงครามต่อต้านการก่อการร้าย บางประเทศจึงก าหนดให้
การก่อการร้ายเป็นหนึ่งในเหตุแห่งการยุบพรรคการเมืองด้วย

แต่กลไกยุบพรรคการเมืองนั้น อย่างที่แสดงให้เห็นในบทที่ผ่านมา มีความขัดแย้งอยู่ในตัวเอง
เนื่องจากเป็นกลไกที่ไม่เป็นประชาธิปไตย แต่มีวัตถุประสงค์เพื่อพิทักษ์ประชาธิปไตย พรรคการเมืองเป็น

ตัวแทนของปวงชนและสะท้อนความคิดอุดมการณ์บางส่วนของสังคม การใช้อ านาจตุลาการยุบพรรคการเมือง
อาจกลายเป็นปรากฏการณ์ตุลาการภิวัตน์ ที่น าไปสู่ระบบตุลาการเป็นใหญ่ กดเสียงประชาชนไว้ได้ในที่สุด

ผลของการยุบพรรคการเมืองอาจจะไม่ใช่ประชาธิปไตย แต่เป็นการสูญเสียคุณสมบัติส าคัญของประชาธิปไตย

อาทิ พหุนิยม (political pluralism) หรืออาจจะน าไปสู่ความไม่สงบ ความรุนแรงทางการเมือง
อันเป็นปฏิกิริยาของประชาชนผู้สนับสนุนพรรคการเมืองนั้น

54 Anika Moroff, ‘Party Bans in Africa – an empirical overview’ (2010) 17 Democratization 618; Matthias Basedau et al,
‘Ethnic Party Bans in Africa: A Research Agenda’ (2007) 8 German Law Journal 617; Kent Roach, ‘Anti-Terrorism and Militant
Democracy: Some Western and Eastern Responses’ in Sajo, Militant Democracy.
55 Svetlana Tyulkina, Militant Democracy: Undemocratic Political Parties and Beyond (Routledge 2015) 91
56 Bourne & Barota, Mapping Militant Democracy 227-229.

~ 22 ~