Page 88 - kpi21298
P. 88
12. พัชรี สิโรรส, บรรเจิด สิงคะเนติ, ถวิลวดี บุรีกุล, อัมพร ธำรงลักษณ์ และมานวิกา
อินทรทัต (2561)
พัชรี สิโรรส และคณะ (2561) ได้อธิบายถึงองค์ประกอบของหลักธรรมาภิบาลที่สำคัญ
รวมถึงได้ทำการรวบรวมและสังเคราะห์ความนิยามองค์ประกอบของหลักธรรมาภิบาลดังนี้
องค์ประกอบหลักธรรมาภิบาลในหลักนิติธรรม โดยได้อธิบายถึงหลักนิติธรรมในฐานะที่
เป็นหลักพื้นฐานสําคัญของประเทศที่ใช้ระบบ Common law ซึ่งคําว่า หลักนิติธรรม” (Rule of Law) ตาม
ทัศนะของไดซีย์ หลักนิติธรรม แสดงออกโดยนัยสําคัญ 3 ประการ คือ
1) การที่ฝ่ายบริหารไม่มีอํานาจลงโทษบุคคลใดตามอําเภอใจ เว้นแต่เป็นกรณีที่มีการ
ละเมิดกฎหมายโดยชัดแจ้ง และการลงโทษที่อาจกระทําได้นั้นจะต้องกระทําตามกระบวนการปกติของ
กฎหมายต่อหน้าศาลปกติ (Ordinary Courts) ของแผ่นดิน
2) ไม่มีบุคคลใตอยู่เหนือกฎหมายไม่ว่าเขาจะอยู่ในตําแหน่งใดหรือเงื่อนไขใดๆ
ทุกๆ คน (ไม่ว่าเป็นเจ้าหน้าที่ของ รัฐหรือบุคคลธรรมดา) ล้วนต้องอยู่ภายใต้กฎหมายและศาลเดียวกัน และ
3) หลักทั่วไปของกฎหมายรัฐธรรมนูญหรือสิทธิขั้นพื้นฐานของประซาซนเป็นผลมา
จาก (ได้มาจาก) คําวินิจฉัยของศาลหรือกฎหมายธรรมดามิใช่เกิดขึ้นจากการรับรองค้ำประกันเป็นพิเศษ
องค์ประกอบหลักธรรมาภิบาลในหลักสำนึกรับผิดชอบ ซึ่งหลักธรรมาภิบาลในองค์ประกอบ
นี้ หรือ Accountability มิได้หมายถึงการไม่ให้ถูกผูกติตกับการจัดทําบัญชีหรือการบริหารการคลังแต่อย่าง
ใด แต่หมายถึงการให้คํามั่นสัญญาว่าจะมีการบริหารจัดการสาธารณะที่ยุติธรรม และเป็นธรรมในเชิงของ
อํานาจ โดยความสัมพันธ์ของสํานึกรับผิดชอบ (Accountability Relationship) จะหมายถึงการที่ผู้ที่อยู่ใน
ตําแหน่งที่กระทําการโดยใช้อํานาจจะต้องมีภาระรับผิดชอบในการชี้แจงถึงเหตุผลของการกระทํา
(ในการใช้อํานาจหน้าที่) ต่อผู้บังคับบัญชา เพื่อนร่วมงานในองค์การ หน่วยงานตรวจสอบภายนอก หรือต่อ
ภาคประชาชนที่อยู่ภายนอก ซึ่งจะเห็นได้ว่าความสัมพันธ์สํานึกรับผิดชอบจะรวมกิจกรรม 3 อย่าง ได้แก่
1) การตั้งคําถามเกี่ยวกับผลการปฏิบัติงานที่ผู้ที่มีอํานาจหน้าที่รับผิดชอบงานนั้นต้อง
ตอบ
2) จะมีการวินิจฉัยโดยผู้ที่มีหน้าที่คนควบคุมงานนั้น และ
3) มีผลที่ตามมาจากการวินิจฉัย ซึ่งอาจส่งผลให้เจ้าหน้าที่รัฐที่ใช้อํานาจหน้าที่ดังกล่าว
ต้องถูกลงโทษหรือได้รับคําชมเชย หรือรางวัลแล้วแต่กรณีๆ ไป
ดังนั้น สํานึกรับผิดชอบจึงรวมขั้นตอนของการให้ข้อมูลเกี่ยวกับการกระทํา ขั้นตอนของการตั้ง
คําถามจากเวทีการชี้แจงให้อธิบายเพิ่มเติม และขั้นตอนที่ 3 ที่เป็นการวินิจฉัยถึงพฤติกรรมของเจ้าหน้าที่
โครงการวิจัยพัฒนาฐานข้อมูลองค์ความรู้ด้านธรรมาภิบาล (Phase 2) 52
