Page 73 - kpi20899
P. 73
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
ปัญหาที่สอง ปัญหาแรงดันน้้าที่ท้าให้เกิดการช้ารุดของท่อ และบางพื้นที่แรงดันไม่เพียงพอ
การมีระบบสูบน้้าแรงดันสูงเข้ามาในพื้นที่นอกจากจะเป็นสิ่งใหม่ส้าหรับคนในชุมชนแล้ว เมื่อเทคโนโลยี
จากภายนอกกับคนและสภาพภูมิประเทศ ถูกน้ามาประยุกต์เข้าด้วยกันย่อมก่อให้เกิดปัญหาไม่มากก็น้อย
อยู่ที่คนที่เผชิญกับปัญหาจะหาทางแก้ หรือจะปล่อยปละละเลยให้ปัญหาลุกลามใหญ่โต แต่ในส่วนของ
ชาวหนองพันจันทร์ปัญหาที่เกิดจากการน้าเข้าซึ่งเทคโนโลยีใหม่มาสู่ชุมชนที่มีสภาพภูมิประเทศที่จ้าเพาะ
ไม่ได้เป็นเรื่องยากส้าหรับการแก้ไข เนื่องจากชาวบ้านต่างก็รู้พื้นถิ่นของชุมชนตนเองดี การสูบน้้า
ในระยะแรกก่อปัญหาการช้ารุดเสียหายของท่อ คือแรงดันที่สูงมากเมื่อผู้ใช้น้้าเปิดใช้น้้าในระหว่างที่มี
การเดินเครื่องสูบน้้าเพียงไม่กี่ราย ท้าให้เกิดแรงอัดมหาศาลภายในระบบท่อและดันออกเป็นแรงระเบิด
ท้าให้ท่อเสียหายและหมายถึงความเสียหายที่ไม่อาจด้าเนินการต่อได้ทั้งระบบ โดยที่น้้าก็สูญเสียไป
โดยเปล่าประโยชน์ ในขณะที่บางครั้งการเปิดใช้น้้าพร้อมๆ กันจ้านวนมากก็ท้าให้น้้าไหลอ่อน จนไม่สามารถ
เกิดแรงดันท้าให้ระบบให้น้้าแบบ “สปริงเกอร์” เกิดการหมุนได้ ประกอบกับพื้นที่ซึ่งมีความสูงต่้าลาดชัน
ไม่เท่ากัน ก็ส่งผลโดยตรงต่อแรงดันน้้าในบางแห่ง ปัญหาส่วนนี้ท้าให้คณะกรรมการผู้ใช้น้้า (ซึ่งแต่เดิมเป็น
เพียงคณะกรรมการที่ตั้งขึ้นเพื่อมารับผิดชอบดูแลตามข้อก้าหนดของกรมชลประทาน) ได้เข้ามาท้าหน้าที่
ในการแก้ไขปัญหาอย่างจริงจัง โดยมีการจัดวางระบบบริหารให้มีคณะกรรมการผู้ท้าหน้าที่เป็นหัวหน้า
ประจ้าเส้นทางของท่อเป็นกลุ่มย่อย ประมาณ 12 หัวจ่าย ต่อ 1 กลุ่มย่อย หัวหน้าสายที่เป็นกลุ่มย่อยนี้
จะได้รับการสรรหามาจากความยินยอมพร้อมใจอย่างเป็นฉันทามติจากสมาชิกภายในกลุ่มย่อย มีหน้าที่
ดูแล รักษา ก้ากับและควบคุมการใช้น้้าภายในกลุ่มย่อย หรือเส้นทางที่ตนเองรับผิดชอบ โดยคณะกรรมการ
ชุดใหญ่จะก้าหนด วันเวลาในการสูบน้้าและช่วงเวลาที่แต่ละเส้นทางจะได้รับน้้า ซึ่งก็ได้มีการค้านวณความ
สูงต่้าและแรงดันที่จะเกิดขึ้นในแต่ละพื้นที่อย่างเหมาะสม ในเวลาสูบน้้าไปในเส้นทางใดมีข้อตกลงร่วมกัน
อีกว่าทุกหัวจ่ายในเส้นทางนั้นต้องเปิดใช้น้้า และเมื่อจะมีการจ่ายน้้าไปเส้นทางอื่น เส้นทางที่ได้รับน้้าไป
แล้วจะถูกปิดประตูน้้าโดยเด็ดขาด หากมีการเปิดน้้าทิ้ง ก็จะมีมาตรการตักเตือนและให้หยุดใช้น้้าชั่วคราว
ซึ่งอาจหมายถึงการรอไปถึงฤดูกาลหน้า นอกจากนี้คณะกรรมการยังได้มีการก้าหนดลักษณะของการ
เปิดใช้น้้าไว้สองลักษณะ คือ การเปิดใช้เพื่อรดน้้าแก่พืชผล และการเปิดน้้าเพื่อกักเก็บในสระน้้าภายใน
เรือกสวนไร่นาของตนเอง ซึ่งจะมีรอบระยะเวลาการเปิดที่แตกต่างกันเพราะส่งผลต่อแรงดันน้้าที่แตกต่าง
กัน การร่วมกันก้าหนดและควบคุมตามข้อตกลงดังนี้ ได้รับการตอบรับในการปฏิบัติและเกิดการควบคุม
ดูแลเอาใจใส่ ต่อทั้งอุปกรณ์ และความสิ้นเปลืองของทรัพยากรน้้าในชุมชนไปพร้อมๆ กัน
72
