Page 66 - kpi20899
P. 66
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
แบบแผนของความเป็นเครือญาตินี้ท้าให้การมีส่วนร่วมเป็นไปได้ง่ายขึ้น แม้ว่าจะไม่ได้เป็นเครือญาติแบบใน
สังคมประเพณี การเป็นเครือญาติแบบที่สร้างกันขึ้นมาเองของคนในชุมชนนี้นับว่าช่วยสั่งสมทุนทางสังคม
ให้กับชาวหนองพันจันทร์ได้อย่างมาก
2) แบบแผนความร่วมมือแบบกลุ่ม
ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าในสังคมหรือชุมชน จะมีแบบแผนของความเป็นกลุ่มนั้นปรากฏตัวอยู่
อย่างมากมาย ทั้งในแง่ของกลุ่มไม่เป็นทางการและกลุ่มเป็นทางการ แต่ส้าหรับชุมชนหนองพันจันทร์
กลุ่มไม่เป็นทางการกลับไม่ปรากฏเด่นชัดซึ่งอาจเป็นเพราะการท้ามาหากินในไร่ที่หาโอกาสไม่ได้ง่ายนักที่จะ
ท้าให้เกิดการรวมกลุ่มแบบไม่เป็นทางการ แต่การเกิดขึ้นของกลุ่มอย่างเป็นทางการ กลับเห็นได้ชัดเจนกว่า
ผ่านกระบวนการส่งเสริมของภาครัฐและกลุ่มที่ชาวบ้านและผู้น้าชุมชนริเริ่มขึ้นมาเอง ไม่ว่าจะเป็น “กลุ่ม
แปรรูปสับปะรดกวน กลุ่มจักสาน ศูนย์เรียนรู้ กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มกองทุนหมู่บ้าน กลุ่มเงินออมวันละบาท
กลุ่มออมกองทุนฌาปนกิจ กลุ่มป่าไม้ชุมชน กลุ่มสตรี” ความสัมพันธ์แบบกลุ่มของชุมชนหนองพันจันทร์นี้
ท้าให้ชาวบ้านได้เรียนรู้การมีส่วนร่วมในการประชุมปรึกษาหารือ ทั้งกับคนในชุมชนด้วยกันเอง และกับ
หน่วยงานราชการ ซึ่งชาวบ้านจะมีแบบแผนความสัมพันธ์กับหน่วยราชการแบบเป็นทางการและจะยก
บทบาทให้กับผู้น้ากลุ่ม ผู้ใหญ่บ้าน ก้านัน สมาชิก อบต.หรือปราชญ์ชาวบ้าน ในการเสนอแนะแนวทางหรือ
ออกความเห็นในที่ประชุมทางการ ทั้งนี้โดยไม่ได้ขึ้นอยู่กับเพศว่าจะเป็นชายหรือหญิง เนื่องจากผู้น้า
ดังกล่าวมีทั้งชายและหญิงในสัดส่วนที่ไม่แตกต่างกันมากนัก แต่ถ้าเป็นการพูดคุยสัมภาษณ์เป็นการส่วนตัว
หรือการพูดคุยในวงเล็กๆ รวมถึงในโอกาสการประชุมร่วมกันของชาวบ้านด้วยกันเอง ชาวบ้านจะมีส่วนร่วม
แสดงความคิดเห็น เสนอแนะแนวทางต่างๆ มากกว่าการประชุมกับตัวแทนจากหน่วยราชการ ท้าให้
ชาวบ้านมีความคุ้นเคยที่จะประชุมร่วมกับคนในชุมชน และตัดสินใจร่วมกันในกลุ่มของชาวบ้านด้วยกันเอง
แต่หากต้องมีการน้าเสนอที่ชาวบ้านเรียกว่า “เป็นทางการ” ตัวแทน แกนน้า หรือผู้น้าที่ได้รับความไว้วางใจ
และก้าหนดไว้ล่วงหน้าแล้ว ก็จะเป็นคนที่น้าเสนอแทนชาวบ้านทั้งหมด ซึ่งในสายตาของชาวบ้าน ตัวแทน
ที่ค่อนข้างจะถูกก้าหนดไว้อย่างถาวรในกลุ่มต่างๆ สามารถน้าเสนอความคิดร่วมของชาวบ้านได้เป็นอย่างดี
หากจะกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ แบบแผนความสัมพันธ์แบบกลุ่มที่จัดตั้งขึ้นในชุมชนถูกแบ่งไว้เป็นสองระดับ
คือ การสัมพันธ์กับบุคคลภายนอกที่เป็นทางการ โดยเฉพาะกับหน่วยราชการจะมีการก้าหนดตัวแทนไว้
ท้าหน้าที่ ขณะที่ชาวบ้านจะไม่แสดงออกในความสัมพันธ์ระดับที่เป็นทางการนี้ ส่วนการพูดคุยก้าหนด
กฎกติกาต่างๆ ตลอดจนนโยบาย กิจกรรมการด้าเนินงานของกลุ่มที่มีการปรึกษาหารือกันเองในกลุ่ม
65
