Page 62 - kpi20899
P. 62
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
ทรัพยากรครั้งส้าคัญ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวเกิดขึ้นจากทุนทางสังคมของชุมชนที่มีรากฐานมาจาก
จิตส้านึกร่วมกับแบบแผนความร่วมมือที่มีมาตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน และพลังแห่งการสร้างสรรค์ที่ชาวบ้าน
และผู้น้ายังคงมีอยู่เพื่ออนาคตที่ดีของชุมชน
4.4.1 รากฐานประชาธิปไตยชุมชนที่ก่อตัวมาจากทุนทางสังคมในชุมชน
2
จากประวัติศาสตร์ของการก่อตัวขึ้นของชุมชน ในสภาพที่แร้นแค้นในอดีตซึ่งนับได้ว่าเป็น
พื้นที่ห่างไกลในเขตป่าเขา โดยที่กลุ่มคนที่เข้ามาอยู่ในชุมชนกลุ่มแรกๆ ก็ยังมีชีวิตอยู่และได้รับการยอมรับ
จากคนในชุมชนให้เป็นผู้น้าชุมชนในหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นผู้ใหญ่บ้าน ก้านัน สมาชิก อบต.
ปราชญ์ชาวบ้าน หมอดิน สารวัตรก้านัน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน แกนน้าสตรี แกนน้ากลุ่มแม่บ้าน ประธาน
กองทุนหมู่บ้าน ประธานกลุ่มสัจจะออมทรัพย์ บุคคลเหล่านี้เป็นแหล่งเรียนรู้ประวัติศาสตร์ชุมชนร่วมสมัย
ที่ยังมีชีวิต และได้ท้าหน้าที่ถ่ายทอดสภาพชีวิตในยุคเริ่มต้นของการก่อตัวของชุมชน ทั้งที่ถ่ายทอด
ให้ลูกหลานได้ฟัง ตลอดจนถึงการถ่ายทอดผ่านการพูดคุยสนทนาในแวดวงของการท้างานและชีวิตประจ้าวัน
ที่เป็นไปอย่างเป็นธรรมชาติในฐานะการเล่าสู่กันฟัง และสิ่งหนึ่งที่ถูกสอดแทรกไว้ในบทสนทนา ก็คือ
การร่วมทุกข์ร่วมสุขของคนที่แม้ไม่ได้เกี่ยวพันเป็นเครือญาติ แต่กลับมีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่แก่กันและกัน
มาโดยตลอด ภาพความยากแค้นที่ต้องต่อสู้กับธรรมชาติ และการร่วมทุกข์ร่วมสุขนี้ได้สร้างจิตส้านึกร่วม
ของคนในชุมชน และแบบแผนความร่วมมือของคนในชุมชนขึ้น อันอาจกล่าวได้ว่าเป็นรากฐานส้าคัญของ
ทุนทางสังคมที่น้าไปสู่การตระหนักในสิทธิชุมชน และกระบวนการประชาธิปไตยชุมชน
4.4.2 จิตส้านึกร่วม : องค์ประกอบแห่งการสร้างทุนทางสังคมในชุมชน
การที่ชุมชนหนองพันจันทร์ก่อตัวขึ้นมาจากการอพยพโยกย้ายเข้ามาของผู้คนจากหลากหลาย
แหล่งภูมิล้าเนา และเป็นการทยอยเข้ามาทีละน้อยท้าให้ผู้คนที่เข้ามาในยุคแรกได้วางกติกาการอยู่ร่วมกัน
อย่างไม่เป็นทางการขึ้น และกติกาดังกล่าวได้สร้างความไว้เนื้อเชื่อใจของคนในชุมชนผ่านการพิสูจน์จาก
การท้างานร่วมกันมานับสิบๆ ปี โดยเฉพาะอย่างยิ่งความไว้เนื้อเชื่อใจในผู้น้าและตัวแทน ตลอดจนความ
ไว้เนื้อเชื่อใจที่ชาวบ้านมีให้กันและกัน ความไว้เนื้อเชื่อใจกันนี้สร้างขึ้นมาด้วยการปฏิสัมพันธ์ทางสังคม
ที่เป็นสิ่งปกติในชีวิตประจ้าวัน เพียงแต่ผ่านวันเวลาที่อยู่ร่วมกันอย่างยาวนาน ค่อยๆ สร้างการนับถือกัน
ฉันเครือญาติขึ้น
2 ผู้วิจัยเลือกที่จะใช้ค้าว่าการก่อตัว เนื่องจากชุมชนหนองพันจันทร์ ไม่ได้มีประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของชุมชนที่ชัดเจน
หากแต่เป็นการค่อยๆ ก่อตัวขึ้นจากการอพยพของผู้คนหลายกลุ่มจากหลายจังหวัด
61
