Page 59 - kpi20899
P. 59
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
“ตอนแรกที่ได้ท่อมา มีปัญหา ต่างคนต่างใช้ แค่ทดลองท่อแตกตรงโน้น ตรงนี
แตก คนโน้นก็บอกเปิดเมื่อไหร่ ท่วมไร่ฉัน ฉันไม่ยอม คือมันเกิดปัญหาขึ น เมื่อเกิด
ปัญหาเราก็ต้องหาทางแก้ เราก็คิดว่าจะแก้กันอย่างไร เพื่อให้ระบบมันอยู่ได้เราใช้เวลา
4-5 ปี กว่าที่เราจะเรียนรู้กัน ทะเลาะกันบ้างโวยวายกันบ้าง มันไม่ได้มีปัญหาแค่นี
หน่วยงานรัฐเอง เช่น ชลประทาน หากเราไม่ชัดเจนเขาก็ร่วมกับเราไม่ได้ เราต้องชัดเจน
เขาก็รอค้าสั่งอย่างเดียว ท่อแตกตรงไหนเขาก็ไปซ่อมให้ เพราะท่อเป็นงบเขา ชลประทาน
ต้องดูแล ระบบไฟฟ้าเป็นของชลประทาน คือกรรมการไม่ต้องซ่อมบ้ารุง ถ้ามีปัญหา
ก็แจ้ง แต่ก็ต้องมีส่วนร่วมในการจ่ายค่าพลังงาน” (สัมภาษณ์อาเท่ 22 มิถุนายน 2560)
ปัจจุบันการใช้และการจัดการทรัพยากรน้้าจากอ่างเก็บน้้าด้าเนินไปบนอ้านาจในการตัดสินใจ
ของชาวบ้านภายใต้รูปแบบของการรวมกลุ่มโดยมีคณะกรรมการเป็นผู้บริหารจัดการ ตัดสินใจเกี่ยวกับการ
ใช้น้้า ซึ่งในพื้นที่มีระบบบริหารจัดการน้้า 4 ระบบใหญ่คือ ระบบประปา กลุ่มผู้ใช้น้้าจากล้าห้วย กลุ่มผู้ใช้
น้้าจากแรงดันของโรงสูบ และกลุ่มผู้ใช้น้้าจากแรงโน้มถ่วง ในการบริหารจัดการน้้าทั้ง 4 ระบบนั้น ได้มีการ
บริหารจัดการร่วมกัน ระบบของการวางท่อกระจายน้้าสู่พื้นที่แปลงเกษตรนั้น ถูกออกแบบให้มีโครงข่าย
ที่ครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมด โดยในแต่ละแปลงจะมีหัวจ่ายน้้า โดยการจ่ายน้้าในระบบปั๊มปิ้งจะมีการเก็บ
ค่าบ้ารุงรักษาเป็นรายเดือนเฉพาะเดือนที่มีการสูบน้้า ขณะที่การจ่ายน้้าในระบบกราวิตี้จะเก็บค่าบ้ารุง
ทุกเดือน เนื่องจากเป็นระบบที่ใช้แรงดันธรรมชาติ ซึ่งแตกต่างจากระบบปั๊มปิ้งที่ใช้แรงดันจากไฟฟ้า ท้าให้
การจัดเก็บค่าบ้ารุงรักษามีอัตราที่แตกต่างกัน ความเข้มแข็งและกระบวนการประชาธิปไตยสะท้อนให้เห็น
ได้จากพี่เด่นซึ่งเป็นอดีตกรรมการน้้าได้อธิบายกระบวนการบริหารจัดการไว้ว่า
“มีกลุ่มย่อยทั งหมด 9 กลุ่ม กลุ่มที่ 1-8 เป็นกลุ่มผู้ใช้น ้าระบบปั๊มปิ้ง มีหัวใช้น ้า 483
หัวจ่าย กลุ่มที่ 9 กลุ่มนี ใช้น ้าระบบกราวิตี มี 33 หัวจ่าย ก็มีการออกระเบียบการใช้เมื่อปี2554
โดยการท้าประชาคมร่วมกัน คนที่ใช้ปั๊มปิ้ง ปีแรกชลประทานออกค่าไฟ 100% ปีที่ 2 ก็เลยต้อง
มีการเก็บค่าไฟในระบบปั๊มปิ้ง เก็บหัวละ 300 บาท ส่วนกลุ่มที่ 9 กลุ่มใหญ่จะเก็บ 300 เหมือนกัน
เพราะใช้น ้า 24 ชั่วโมง กลุ่มเล็กที่มีหัว 33 หัว มีผู้ใช้น ้า 85 รายก็โวยวาย เพราะเราไม่ได้ใช้ไฟ
น ้ามันไหลมาเองจะมาเก็บ 300 เท่ากันได้ยังไง ตอนนั นชาวบ้านก็ประท้วงเรื่องเก็บค่าใช้เท่ากัน
ก็ถกเถียงกัน จนเราจะขอแยกออกมาต่างหาก ทีนี เจ้าหน้าที่ชลประทานก็ชี แจงว่ามันไม่สามารถ
ท้าได้ เพราะหนึ่งอ่างสามารถตั งกลุ่มผู้ใช้น ้าได้กลุ่มเดียว เราก็ยอมอยู่ในกลุ่มใหญ่ เขาจึงขอเก็บ
เดือนละ 100 ซึ่งทุกคนก็ให้การยอมรับ ทุกวันนี กลุ่มเล็กก็เสีย 100 บาทจะใช้หรือไม่ก็แล้วแต่”
(สัมภาษณ์พี่เด่น 15 พฤษภาคม 2560)
58
