Page 54 - kpi20899
P. 54
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
จะเห็นได้ว่าผลกระทบที่เกิดขึ้นจากกระแสของการพัฒนาที่มุ่งเน้นการเจริญเติบโตทาง
เศรษฐกิจ แม้จะท้าให้ชุมชนในพื้นที่ห่างไกลได้รับการพัฒนาในด้านการคมนาคมขนส่ง การมีไฟฟ้าใช้
ภายในครัวเรือน ซึ่งเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น หากแต่การพัฒนาเหล่านี้กลับเป็นเงื่อนไขส้าคัญที่
ท้าให้ความสามารถในการควบคุมและจัดการชีวิตของชาวบ้านบนพื้นฐานที่พึ่งพิงอยู่กับทรัพยากรธรรมชาติ
ค่อยๆ หายไป จนท้าให้ชาวบ้านไม่สามารถพึ่งพิงหรือใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีมาแต่เดิมได้
ขณะเดียวกันความสัมพันธ์แบบเอาแรง และพึ่งพาอาศัยกันระหว่างบ้านเริ่มเปลี่ยนเป็นการ
จ้างงาน จากเงื่อนไขของการพัฒนาที่น้ามาสู่การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวจึงส่งผลให้ทรัพยากรที่ดิน ป่าไม้ใน
ชุมชนถูกเร่งเร้าและใช้ประโยชน์อย่างไร้ขีดจ้ากัด ความหวังใหม่ต่อการยกระดับฐานะความเป็นอยู่ของ
ชาวบ้านจากการท้ามาหากินแบบพอมีพอกิน จึงเริ่มน้าไปสู่การสะสมและแสวงหาผลก้าไรมากยิ่งขึ้น
โดยเริ่มมีนายทุนจากภายนอกเข้ามาเสนอเงื่อนไขในการปลูกพืชเพื่อการค้า ในลักษณะของโควต้า ซึ่งเป็น
ระบบที่ท้าให้ชาวบ้านเชื่อมั่นต่อความมั่นคงด้านรายได้ ดังนั้นภายใต้กระแสของการพัฒนาที่ถูกก้าหนด
จากนโยบายส่วนบน ที่เน้นการผลิตเพื่อผลประโยชน์เชิงเศรษฐกิจการค้า การใช้และการจัดการทรัพยากร
ภายในชุมชนจึงเริ่มเปลี่ยนแปลง ความสามารถในการใช้และการจัดการทรัพยากรที่เคยมีได้ถูกดึงออกจาก
รากฐานดั้งเดิม ไปสู่การพึ่งพิงระบบการค้าซึ่งมีรากฐานที่อ้างอิงอยู่กับทรัพยากรภายนอกที่ชาวบ้าน
ไม่สามารถควบคุมหรือจัดการได้ การเปลี่ยนแปลงของวิถีเหล่านี้ถือเป็นเงื่อนไขที่น้าไปสู่การตั้งค้าถามและ
ลุกขึ้นต่อสู้ ต่อรองกับอ้านาจรัฐ เมื่อชาวบ้านเผชิญกับจุดเปลี่ยนในวิถีการผลิตที่ต้องใช้ทรัพยากรน้้า
เพิ่มมากขึ้นในยุคสมัยการพัฒนาที่เคลื่อนตัวมาจนกระทั่งปัจจุบัน
4.3 การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมและผลพวงจากการพัฒนา
การเกิดขึ้นและด้ารงอยู่ในบริบทของความเป็นชุมชนหนองพันจันทร์ได้สะท้อนให้เห็นการเคลื่อน
ตัวไปของชุมชนที่ไม่ได้หยุดนิ่ง หากแต่มีการเคลื่อนไหวและมีปฏิสัมพันธ์กับโครงสร้างสังคม เศรษฐกิจ
การเมืองภายนอกอยู่ตลอดเวลา ภายใต้บริบทของการพัฒนาที่น้าพาความเจริญและความมั่นคงเชิง
โครงสร้างพื้นฐานเข้าสู่พื้นที่ชุมชน ความสะดวกสบายอันเป็นผลจากการพัฒนาเหล่านั้นได้ช่วยให้ชีวิตของ
ผู้คนมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ในอีกด้านหนึ่งการเปลี่ยนแปลงด้านสภาพแวดล้อมได้เริ่มส่งผลกระทบต่อวิถี
การเกษตร โดยเฉพาะการจัดการน้้าเพื่อการเกษตรที่ไม่สามารถพึ่งพาน้้าฝนได้เหมือนอดีตที่ผ่านมา แม้จะ
ปรากฏว่ามีอ่างเก็บน้้าเกิดขึ้นในพื้นที่ แต่ชุมชนกลับไม่สามารถใช้และจัดการทรัพยากรน้้าจากอ่างเก็บน้้าได้
ขณะที่บริษัทเอกชนและนายทุนผู้มีอ้านาจกลับได้ใช้ประโยชน์อย่างไม่มีขีดจ้ากัด เงื่อนไขการเปลี่ยนแปลงที่
53
