Page 52 - kpi20899
P. 52
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
“เราก็ได้คุยกัน บางทีก็มานั่งรวมกัน แล้วก็พอเริ่มมีตัง คนก็พัฒนารวมกัน
เทลานมันเพื่อตากพืชผลทางการเกษตร ก็ลงขันกัน บางคนก็รวมกัน 2-3 คน เป็นลาน
ที่ใช้ด้วยกันนั่นแหละ ไม่ได้หวงเหมือนทุกวันนี มีถนนหนทางแล้ว เริ่มมีลูกรัง
กรป.กลางเริ่มท้าถนน เริ่มเทปูน เทลานเพื่อตากพืชผลกัน ก็จะคุยนะว่าบ้านนี ขุดเช้าวัน
อาทิตย์ แล้วเขาจะโม่กันกลางคืน เป็นเครื่องที่ใช้น ้ามัน เอารถเข็นมัน เก็บมันใส่รถในไร่
ช่วยกันจากไร่ใครไร่มัน เจ้าของบ้านก็จะหุงข้าวท้าขนมกินกัน ตกเย็นก็กินแยกย้ายกิน
ข้าวบ้านตัวเอง พอมืดก็กลับมาช่วยกันโม่ที่ลาน กลางคืนเจ้าของไร่ก็จะมีขนม มีเหล้า
เลี ยง สมัยก่อนก็กับข้าวยอดฮิตก็จะเป็นต้มไก่ใส่กัญชา ก็โม่กันถึงดึกตีหนึ่ง ตีสองยัน
สว่างก็มี” (สัมภาษณ์พี่เด่น 15 พฤษภาคม 2560)
พลวัตของความสัมพันธ์ภายในชุมชนที่ด้าเนินไปพร้อมกับวิถีการผลิตและการบริโภคที่ไม่มี
กิจกรรมอื่นเข้ามาแทรกแซง เช่น การค้าขาย การจ้างงาน ได้ก่อให้เกิดรากฐานทุนทางสังคมที่ส่งผล
ชาวบ้านมีความผูกพันและตระหนักถึงความสัมพันธ์ระหว่างกัน หากแต่ภายใต้ยุคสมัยของการพัฒนา
อันเป็นผลจากนโยบายโครงสร้างระดับบน ที่ส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจและการกระจายการพัฒนาสู่
ท้องถิ่นชนบทของรัฐบาล ได้เป็นปัจจัยเร่งเร้าให้วิถีการผลิตของชาวบ้านเริ่มเปลี่ยนไป การใช้ประโยชน์
จากที่ดินเริ่มเป็นที่ต้องการมากขึ้น เพื่อตอบสนองการเพิ่มขึ้นของผลผลิต พร้อมกันนั้นจ้านวนของผู้คนที่
อพยพย้ายเข้ามาอยู่อาศัยในพื้นที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง การบุกเบิกและจับจองที่ดินที่ได้ขยายอออกไป
จนกระทั่งเมื่อเริ่มมีการเข้ามาของเทคโนโลยีทางการเกษตร และระบบการค้าขายสมัยใหม่ ซึ่งปรากฏชัด
ราวๆ ปี พ.ศ.2529 ที่มุ่งเน้นให้เกิดการเพาะปลูกพืชเศรษฐกิจ ซึ่งส่งผลให้วิถีการผลิตเริ่มเปลี่ยนจากการ
ยังชีพไปสู่การผลิตเพื่อการค้ามากขึ้น ระบบความสัมพันธ์จากการเอาแรงช่วยเหลือกัน จึงเปลี่ยนเป็น
การรับจ้าง พร้อมกับการเข้ามาของเทคโนโลยี เครื่องทุ่นแรงทางการเกษตรต่างๆ ซึ่งส่งผลต่อวิถีการผลิต
ที่เปลี่ยนไปจนกระทั่งปัจจุบัน
ดังนั้นการเคลื่อนไปของชุมชนจึงมีพลวัตภายใต้บริบทการพัฒนาในแต่ละยุคสมัย ซึ่งสะท้อน
ให้เห็นว่าพื้นที่ที่เป็นแหล่งรวมผู้คนที่อพยพย้ายถิ่นเข้ามาได้ก่อรูปความเป็นชุมชนภายใต้ระบบ
ความสัมพันธ์ที่มีการพัฒนาและสะสม (accumulate) มาอย่างต่อเนื่อง พร้อมกับการมีปฏิสัมพันธ์กับ
โครงสร้างสังคม เศรษฐกิจ การเมืองภายนอกตลอดเวลา ภาพปรากฏของชุมชนหนองพันจันทร์ แม้ในเชิง
ภูมิศาสตร์จะเป็นพื้นที่ที่อยู่ห่างไกลจากศูนย์กลางอ้านาจรัฐ แต่วิถีชีวิตที่ด้าเนินไปของผู้คนในพื้นที่ล้วน
สอดคล้องและเปลี่ยนแปลงไปกับยุคสมัยของการพัฒนาอย่างไม่เคยหยุดนิ่ง
51
