Page 55 - kpi20899
P. 55
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
ท้าให้ชาวบ้านรู้สึกขาดการมีส่วนร่วมและไม่ได้เป็นเจ้าของทรัพยากรร่วมในการจัดการทรัพยากรเหล่านี้
จึงท้าให้ชาวบ้านตั้งค้าถามและลุกขึ้นมาต่อสู้ต่อรองเพื่อให้ได้สิทธิในการใช้และจัดการทรัพยากรน้้า
ซึ่งด้าเนินไปบนพื้นฐานของการมีประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือสอดคล้องไปพร้อมกับวิถีชีวิตทาง
การเกษตรที่มีความจ้าเป็นต้องมีความมั่นคงด้านทรัพยากรเป็นต้นทุนส้าคัญ
4.3.1 การก่อสร้างอ่างเก็บน้้า : โครงการชลประทานกับการจัดการทรัพยากรน้้าในพื้นที่ชุมชน
ในยุคสมัยของการพัฒนาที่ค่อยๆ สร้างการเปลี่ยนแปลงให้เกิดขึ้นภายในพื้นที่ชุมชนนั้น
โครงการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่เริ่มปรากฏชัดขึ้น อันเป็นผลพวงจากการกระจายการพัฒนา
สู่ชนบทห่างไกล ในช่วงปี พ.ศ.2518 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่ฯ รัชกาลที่ 9 ได้เสร็จเยี่ยมราษฎรในพื้นที่
ชุมชนหนองพันจันทร์ จึงได้ริเริ่มด้าเนินโครงการพระราชด้าริเกี่ยวกับการจัดการน้้าในระบบชลประทาน
ซึ่งต่อมาได้เริ่มก่อสร้างในปี พ.ศ.2529 จนแล้วเสร็จใน พ.ศ.2531 การก่อสร้างอ่างเก็บน้้าที่เกิดขึ้นถือเป็น
โครงสร้างขนาดใหญ่ที่ช่วยกระจายการมีงานท้าในท้องถิ่นชนบท เกิดการจ้างแรงงานในการก่อสร้าง รวมถึง
ประโยชน์ที่เกิดขึ้นในแง่ของความมั่นคงด้านทรัพยากรน้้าส้าหรับการเกษตรในพื้นที่ชุมชนรอบอ่างเก็บน้้า
เนื่องจากทรัพยากรน้้าเป็นพื้นฐานส้าคัญต่อการก้าหนดวิถีของการเพาะปลูก ดังนั้นอ่างเก็บน้้าจึงเป็น
สิ่งปลูกสร้างที่รัฐบาลสนับสนุนให้ ผ่านการจัดสรรงบประมาณลงมาในพื้นที่ หากแต่ในช่วงที่มีการก่อสร้าง
ในพื้นที่ชาวบ้านต่างไม่ได้รับรู้ถึงประโยชน์ที่จะเกิดขึ้น หลายคนรับรู้เพียงว่าจะมีการก่อสร้างอ่างเก็บน้้า
แต่ยังมองไม่เห็นความส้าคัญจ้าเป็นที่จะน้าน้้าในอ่างเก็บน้้ามาใช้
ผลส้าเร็จจากการสร้างอ่างเก็บน้้าในพื้นที่นอกจากจะเกิดรูปธรรมในแง่ของสิ่งปลูกสร้างแล้ว
ยังสะท้อนให้เห็นการแผ่ขยายเข้ามาของอ้านาจรัฐในการจัดการทรัพยากรของชุมชน ที่ดินหลายแปลงที่ถูก
บุกเบิกโดยชาวบ้านได้ถูกกั้นเป็นพื้นที่ของอ่างเก็บน้้า ขณะที่พื้นที่ป่าไม้บางส่วนก็กลายเป็นพื้นที่ของ
อ่างเก็บน้้าไปพร้อมๆ กันด้วย ดังค้ากล่าวที่ว่า
“อ่างเก็บน ้าโครงการพระราชด้าริ ตรงนั นก็เป็นที่ท้ากินของพวกเรานี แหละ ก็มี
ที่ผมอยู่ในนั นด้วย ก็มีผสมผสานกันระหว่างที่ป่า กับที่เตียน ผสมกัน แต่ก็ไม่ท้าลาย
ต้นไม้ ใช้ระบบให้น ้าท่วมไปเลย มันเป็นช่องเขา ระหว่างเขาสองลูก พื นที่ 900 กว่าไร่
เหนือเขื่อนก็เป็นพื นที่ท้ามาหากิน ต้นน ้าเป็นน ้าจากภูเขา ก็มีล้าห้วยธรรมชาติ ถ้าฝนตก
ลงมาเยอะ น ้าก็จะไหลลงมารวมกันตรงนี ” (สัมภาษณ์อาเท่ 22 มิถุนายน 2560)
54
