Page 77 - kpi20440

การประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า 77
ครั้งที่ 20 ประจำาปี 2561
ประชาธิปไตยไทย: ก้าวย่างเพื่อการพัฒนา

“เพื่อให้เป็นไปตามหลักนิติธรรม (The Rule of Law) การปฏิบัติหน้าที่ของรัฐสภา

คณะรัฐมนตรี ศาล รวมทั้งองค์กรตามรัฐธรรมนูญและหน่วยงานของรัฐ ต้องอยู่บนพื้นฐานของ
บทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญนี้และบทบัญญัติแห่งกฎหมายที่มีความเป็นธรรม สามารถอธิบายและ

ให้เหตุผลได้และจะใช้อ�านาจรัฐโดยปราศจากบทบัญญัติแห่งกฎหมายรองรับนั้นไม่ได้ ”
23

24
จากกระบวนการอันเป็นที่มาของบทบัญญัติเกี่ยวกับหลักนิติธรรม มีผู้ตั้งข้อสังเกตว่า ในการพิจารณา
ร่างมาตรานี้ ไม่ปรากฏการอภิปรายในทางเนื้อหาถึงความแตกต่างของหลักการทั้งสอง คงมีแต่การอภิปราย

ว่าหลักการใดกว้างแคบอย่างไร ซึ่งไม่ท�าให้เห็นถึงสารัตถะของความเหมือนและความแตกต่างของหลักการ
ทั้งสอง จนท�าให้ในที่สุดแล้ว แม้จะมีการลงคะแนนเสียงเพื่อหาข้อยุติในการใช้ถ้อยค�า แต่ก็ไม่มีผู้ใดสรุปได้ว่า

ความเหมือนและความแตกต่างในทางเนื้อหาของหลักการทั้งสองคืออะไรกันแน่ รวมทั้งในบันทึกเจตนารมณ์
ของคณะกรรมาธิการวิสามัญบันทึกเจตนารมณ์ จดหมายเหตุและตรวจรายงานการประชุม สภาร่างรัฐธรรมนูญ

ก็ไม่ได้ความกระจ่างเช่นกัน

อย่างไรก็ดี เมื่อพิจารณาเนื้อหาจากการประชุมสภาร่างรัฐธรรมนูญข้างต้น เห็นว่า การไม่ได้มี

การอภิปรายในทางเนื้อหาถึงความแตกต่างของหลักการทั้งสอง มิได้หมายความว่าผู้ร่างมีไม่มีความเข้าใจหรือ

มีความสับสนในความหมายและขอบเขตของหลักนิติรัฐและนิติธรรม แม้ในฝ่ายที่เสนอให้ใช้ค�าว่า “นิติธรรม”
ก็ยังยอมรับว่าแท้จริงแล้วควรใช้ค�าว่า “หลักนิติรัฐ” จะมีความเหมาะสมทั้งในแง่หลักการและเจตนารมณ์
แต่เลือกที่จะใช้ค�า ‘คุ้นเคย’มากกว่าที่จะใช้ค�าที่ ‘เหมาะสม’ทั้งนี้ การลงมติในการเลือกใช้ค�าดังกล่าวจึง

ภาพสะท้อนการประนีประนอมของผู้ร่างรัฐธรรมนูญจากทั้งสองฝ่าย ทั้งนี้หากพิจารณาในด้านการจัดโครงสร้าง

การปกครองของไทย อาจกล่าวได้ว่าค�าว่า “นิติธรรม” ที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญนั้นยึดถือทั้งรูปแบบและสาระ
ส�าคัญตาม “หลักนิติรัฐ” นั่นเอง

การตัดสินใจบัญญัติเรื่องหลักนิติธรรมไว้ในบทมาตราของรัฐธรรมนูญนี้ นักกฎหมายรัฐธรรมนูญ
ท่านหนี่งให้ความเห็นว่า การบัญญัติค�าว่า “หลักนิติธรรม”ไว้นั้น ท�าให้มีลักษณะเป็นการบังคับ อาจน�าไปสู่

การฟ้องร้องบังคับองค์กรต่าง ๆ ควรปล่อยให้เป็นไปตามความเห็นของนักวิชาการที่จะพัฒนากฎเกณฑ์ต่าง ๆ

ขึ้นมาเป็นล�าดับ การบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ จึงเสี่ยงต่อปัญหาการตีความ และแม้จะไม่บัญญัติไว้ แต่สาระของ
รัฐธรรมนูญทั้งฉบับ ก็แสดงอยู่ในตัวแล้วว่า การปกครองต้องเป็นไปตามหลักการนี้ 25

23 คณะกรรมาธิการวิสามัญบันทึกเจตนารมณ์ จดหมายเหตุ และตรวจรายงานการประชุม สภาร่างรัฐธรรมนูญ, เจตนารมณ์
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550, สิงหาคม 2550. http://library2.parliament.go.th/giventake/
content_cons40-50/cons2550/cons50-intention.pdf เข้าถึงเมื่อ 28 กันยายน 2558.
24 วรเจตน์ ภาคีรัตน์, อ้างแล้วใน 2, เชิงอรรถที่ 1.

25 มนตรี รูปสุวรรณ, บทวิเคราะห์ทางวิชาการเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญแห่งราขอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550, กรุงเทพฯ: มูลนิธิ
คอนราด อาเดนาวร์, 2550, หน้า 44-45.