Page 74 - kpi20440

KPI Congress 20th
74
2018
Thai Democracy on the Move

มีบทความเกี่ยวกับหลักนิติธรรมตีพิมพ์ในวารสารดุลพาหของกระทรวงยุติธรรม และวารสารบทบัณฑิตย์ของ

16
เนติบัณฑิตยสภาในขณะนั้นหลายเรื่อง
ส่วนหลักนิติรัฐนั้น ก็มีการรับรู้มาโดยล�าดับนับแต่มีการจัดท�ากฎหมายลายลักษณ์อักษร และ

การศึกษากฎหมายมหาชนในประเทศไทย โดยเรียนรู้จากนักกฎหมายจากภาคพื้นทวีปยุโรปในช่วงปลายรัชกาลที่ 6

เช่นกัน ทั้งนี้ เมื่อมีถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ. 2475 มีการจัดท�ารัฐธรรมนูญที่มีเนื้อหาเป็น
การแบ่งแยกอ�านาจอธิปไตย เป็นองค์กรนิติบัญญัติ บริหาร ตุลาการ และมีการจัดตั้งคณะกรรมการกฤษฎีกาขึ้น
ใน พ.ศ. 2476 ท�าให้องคาพยพในการก่อเกิดองค์ความรู้ทางด้านกฎหมายมหาชนอย่างเช่นในภาคพื้นทวีปยุโรป

มีความครบถ้วนยิ่งขึ้น ท�าให้การท�าความเข้าใจในหลักนิติรัฐเป็นไปได้ง่ายขึ้น

ภายหลังการจัดท�ามีรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ต่อเนื่องมาในรัฐธรรมนูญ

แห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 มีการน�าหลักการตามหลักนิติรัฐมาบัญญัติไว้หลายประการ อาทิ หลักการ
แบ่งแยกอ�านาจ หลักความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ หลักประกันการคุ้มครองเสรีภาพ รวมทั้ง
การจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญและศาลปกครองมาควบคุมความชอบด้วยรัฐธรรมนูญและกฎหมาย ถือเป็นการสถาปนา

โครงสร้างทางการเมืองตามแบบประเทศในภาคพื้นทวีปยุโรปขึ้นอย่างครบถ้วนขึ้นในโครงสร้างการเมืองการปกครอง

ไทย เช่นนี้ หลักนิติรัฐในฐานะคุณค่าหลักของรัฐไทยจึงถูกน�ามาอธิบายทั้งในการเรียนการสอนในระดับมหาวิทยาลัย
การอบรมข้าราชการ และการให้ความรู้เกี่ยวกับรัฐธรรมนูญแก่ประชาชนทั่วไป ควบคู่ไปกับหลักนิติธรรมโดยถือว่า
เป็นหลักการส�าคัญและมีความใกล้เคียงกันอย่างมาก

3. การบัญญัติค�าว่า “หลักนิติธรรม” ในรัฐธรรมนูญไทย

3.1 แรกเริ่ม “นิติธรรม”

แม้หลักนิติรัฐและหลักนิติธรรมจะที่ยอมรับในฐานะหลักกฎหมายที่ส�าคัญในระบบกฎหมายมาเป็น

เวลานาน และมีการน�าหลักการในเรื่องนิติธรรมมาบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ เช่น หลักไม่มีความผิด ไม่มีโทษ
โดยไม่มีกฎหมาย การรับรองความเป็นอิสระขององค์กรตุลาการ การประกันการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ

ของประชาชน แต่แทบไม่มีการน�าค�าว่า “นิติรัฐ” หรือ “นิติธรรม” มาบัญญัติโดยตรงในรัฐธรรมนูญ ทั้งนี้
ค�าว่า “นิติธรรม” ปรากฏในรัฐธรรมนูญเป็นครั้งแรก ในค�าปรารภของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
เอกสารประกอบการประชุมกลุ่มย่อยที่ 1 ได้รับความยุติธรรมอย่างทั่วถึง” 17
พ.ศ. 2517 ในส่วนที่แสดงถึงเจตนารมณ์ เพื่อให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ “..จักธ�ารงไว้ซึ่งหลักนิติธรรมเพื่อให้ราษฎร

16
ธานินทร์ กรัยวิเชียร, “หลักนิติธรรม”, เชิงอรรถที่ 1, หน้า 1. http://www.nrlcthailand.org/nrlc2013/download/
RulesOfLaw_20150807.pdf เข้าถึงเมื่อ 3 ตุลาคม 2558.
17
วิษณุ เครืองาม, อ้างแล้วใน 9, หน้า 48-49.