Page 70 - kpi20440
P. 70
KPI Congress 20th
70
2018
Thai Democracy on the Move
เพื่อหลีกเลี่ยงมิให้เกิดการบังคับใช้ที่ไม่เป็นธรรม กฎหมายจะต้องไม่มีข้อความที่ขัดแย้งกันเอง กฎหมายจะต้อง
ไม่เรียกร้องให้บุคคลปฏิบัติในสิ่งที่ไม่อาจเป็นไปได้ กฎหมายต้องมีความมั่นคงตามสมควร แต่ก็จะต้องเปิดโอกาส
ให้แก้ไขให้สอดคล้องกับสภาพของสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปได้ และกฎหมายที่ได้รับการประกาศใช้แล้วจะต้องได้รับ
การบังคับให้สอดคล้องต้องกัน กล่าวคือต้องบังคับการให้เป็นไปตามเนื้อหาของกฎหมายที่ได้ประกาศใช้แล้วนั้น
ในปัจจุบัน การขยายตัวของแนวคิดของรัฐเสรีประชาธิปไตย กลายเป็นกระแสหลักของการจัดระเบียบ
การเมืองการปกครองในรัฐต่าง ๆ ความคิดเรื่องหลักนิติธรรม ได้กลายเป็น “หลักพิง” ที่ส�าคัญของการด�าเนิน
กิจการของรัฐทั้งหลาย โดยแทรกเข้ามาเป็นหลักการพื้นฐานในการด�าเนินงานของวงการนิติบัญญัติ วงการบริหาร
ราชการแผ่นดิน และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง วงการพิจารณาพิพากษาคดีและอ�านวยความยุติธรรม ค�าว่า “rule of
law” หรือ“หลักนิติธรรม” ปรากฏอยู่ในรัฐธรรมนูญของประเทศต่าง ๆ ถึง 107 ฉบับ จากทั้งหมด 194 ประเทศ 4
โดยส่วนใหญ่จะระบุไว้ในอารัมภบทของรัฐธรรมนูญ หรือในมาตราต้นๆที่เป็นการวางหลักการปกครองในประเทศ
นั้น ๆ แสดงถึงความส�าคัญของหลักนิติธรรม ในฐานะเป็นหลักการพื้นฐานที่ส�าคัญที่สุดหลักหนึ่งในการจัดระบบ
โครงสร้างและการเมืองการปกครองของรัฐสมัยใหม่
1.2 หลักนิติรัฐ
ในช่วงเวลาใกล้เคียงกันนั้น ในภาคพื้นทวีปยุโรป ค�าว่า นิติรัฐ (Legal State หรือ Rechtsstaat) เกิดขึ้น
โดยมีต้นก�าเนิดมาจากประเทศเยอรมัน หมายถึง การปกครองโดยกฎหมาย มิใช่การปกครองโดยอ�าเภอใจ
ของผู้ปกครอง ประเทศที่เป็นนิติรัฐ จะต้องเคารพกฎหมาย ผู้ปกครองซึ่งใช้อ�านาจในรัฐนั้นจะถูกจ�ากัดอ�านาจ
โดยกฎหมายและจะใช้อ�านาจได้ก็แต่โดยที่กฎหมายให้อ�านาจไว้ จะกระท�าตามอ�าเภอใจไม่ได้ และหากว่ารัฐหรือ
เจ้าหน้าที่ของรัฐใช้อ�านาจนั้นเป็นที่สงสัยได้ว่าเป็นไปตามกฎหมายหรือไม่ ก็จะมีกระบวนการให้ประชาชน
5
สามารถตรวจสอบและมีการวินิจฉัยชี้ขาดและเยียวยา โดยมีองค์กรตุลาการตรวจสอบว่ารัฐหรือเจ้าหน้าที่ของ
รัฐกระท�าการตามเช่นนั้นหรือไม่ นอกจากนี้ องค์กรตุลาการยังมีอ�านาจในการควบคุมความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ
ของกฎหมายต่าง ๆ ด้วย โดยเมื่ออุดมการณ์เสรีประชาธิปไตยได้รับการยอมรับ หลักนิติรัฐขยายเข้าไปสู่เนื้อหา
และคุณภาพของกฎหมาย กล่าวคือ กฎหมายในนิติรัฐต้องมีเนื้อหาที่แน่นอนชัดเจน ไม่มีโทษย้อนหลัง ได้สัดส่วน
6
มีความเป็นธรรมและเสมอภาค
เอกสารประกอบการประชุมกลุ่มย่อยที่ 1 4 5 วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชานิติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2531, หน้า 7.
สืบค้นจาก https://www.constituteproject.org/search?lang=en เข้าถึงเมื่อ 3 ตุลาคม 2560.
เกรียงไกร เจริญธนาวัฒน์, “องค์กรและวิธีการคุ้มครองประชาชนและควบคุมฝ่ายปกครองภายในฝ่ายปกครองในประเทศไทย”,
6
ปิยบุตร แสงกนกกุล, “นิติรัฐ ไม่เหมือน นิติธรรม” http://www.enlightened-jurists.com/directory/16/Rule%20
of%20%20Law.html เข้าถึงเมื่อ 15 ตุลาคม 2558.
