Page 47 - kpi19164

เห็นว่ำ กระทรวงพระคลังมหำสมบัติมีควำมคิดที่จะน ำวิธีกำรสหกรณ์เข้ำมำใช้ในประเทศไทย เพื่อ
แก้ไขภำวะควำมเป็นอยู่ของชำวนำที่มีสภำพหนี้สินให้มีสภำพควำมเป็นอยู่ที่ดีขึ้น จำกข้อเสนอของ

นำยฮันเตอร์ ท ำให้กระทรวงพระคลังมหำสมบัติได้เพิ่มงำนแผนกสหกรณ์เข้ำในกรมพำณิชย์และสถิติ

พยำกรณ์ และยกฐำนะขึ้นเป็นกรมชั้นอธิบดี เพื่อริเริ่มทดลองกำรจัดตั้งสหกรณ์ ในปีเดียวกัน (พ.ศ.
2457) ผู้ที่มีบทบำทส ำคัญอีกท่ำนหนึ่งต่อกำรก่อตั้ง “สหกรณ์” ขึ้นมำ นั่นคือ พระรำชวรวงศ์เธอ

พระองค์เจ้ำรัชนีแจ่มจรัส กรมหมื่นพิทยำลงกรณ์ ซึ่งจะกล่ำวถึงพระรำชประวัติโดยย่อ ดังต่อไปนี้

• พระประวัติพระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารัชนีแจ่มจรัส กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์

พระรำชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยำลงกรณ์ (พ.ศ. 2419 – 2488) ทรงเป็นผู้รอบรู้ในสรรพ
13
วิชำ ทรงเป็นทั้งนักเศรษฐศำสตร์ นักสหกรณ์ นักหนังสือพิมพ์ นักปำฐกถำ นักกีฬำและนักกวี ด้วย
พระอัจฉริยภำพของพระองค์จึงได้ทรงงำนใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบำทรัชกำลที่ 5 พระองค์ทรงเป็น

พระโอรสในกรมพระรำชวังบวรวิไชยชำญ และจอมมำรดำเลี่ยม (เล็ก) มีพระนำมว่ำ พระองค์เจ้ำ

รัชนีแจ่มจรัส (ต้นสกุล “รัชนี”) ประสูติเมื่อวันพุธ แรม 11 ค่ ำ เดือนยี่ ปีชวด จุลศักรำช 1238 ตรง
กับวันที่ 10 มกรำคม พ.ศ. 2419 มีพระนำมว่ำ พระองค์เจ้ำรัชนีแจ่มจรัส (ต้นสกุล "รัชนี”) ทรงมีเจ้ำ

พี่ผู้ร่วมจอมมำรดำเดียวกันพระองค์หนึ่ง พระนำมว่ำ พระองค์เจ้ำหญิงภัททำวดีศรีรำชธิดำ แต่

สิ้นพระชนม์เมื่อมีพระชันษำได้ 28 ปี
พระองค์เจ้ำรัชนีแจ่มจรัส ได้ทรงร่ ำเรียนหนังสือตั้งแต่เยำว์พระชันษำ ทรงมีควำมสนพระทัย

และมีสติปัญญำสำมำรถมำก เพรำะปรำกฎว่ำทรงศึกษำถึงขั้น "อ่ำนออกเขียนได้” อย่ำงรวดเร็ว

ยิ่งกว่ำนั้น เมื่อพระองค์มีพระชันษำได้ 5 ขวบเท่ำนั้น ก็ใฝ่พระทัยค้นหำเอำโครงกลอนมำอ่ำน
ตลอดจนร้อยแก้ว เรื่องที่ได้รับควำมนิยมอยู่ในสมัยนั้น เช่น เรื่องอิเหนำ รำมเกียรติ์ สำมก๊ก และ

เรื่องจีนอื่นๆ นอกจำกนั้นยังได้ทรงศึกษำหนังสือขอมด้วย โดยทรงศึกษำจำกเจ้ำพี่ผู้มีพระชันษำแก่

กว่ำ 5 ปี อิทธิพลของหนังสือขอมแผ่ซ่ำนทั่วไปในวงวรรณกรรมของไทยแทบทุกแห่ง ดังนั้น เมื่อ
พระองค์เจ้ำรัชนีแจ่มจรัสและเจ้ำพี่อ่ำนและเขียนได้ครั้งแรก ควำมทรำบถึงพระกรรณของพระรำชวัง

บวรฯ ผู้เป็นพระบิดำก็ไม่ทรงเชื่อ เพรำะเข้ำพระทัยว่ำ ไม่น่ำจะเป็นไปได้ที่พระธิดำและพระโอรสซึ่งมี

พระชันษำเพียงเท่ำนั้นจะทรงอ่ำนหนังสือขอมได้จริง โดยพระโอรสพระชันษำน้อย ขนำดหนังสือไทย
ก็ควรจะอ่ำนและเขียนไม่ได้ด้วยซ้ ำไป พระบิดำจึงทรงใคร่ทดลองด้วยกำรโปรดฯ ให้เฝ้ำโดยไม่แจ้ง

พระประสงค์ให้ทรำบล่วงหน้ำ และประทำนหนังสือขอมอันเป็นคัมภีร์ใบลำนให้ทดลองอ่ำน ปรำกฎ

13 พระรำชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยำลงกรณ์ ทรงได้ริเริ่มจัดตั้ง “สหกรณ์” เพื่อแก้ปัญหำหนี้สินของชำวนำ ทั้งนี้ได้ทรงนิพนธ์หนังสือ
ชื่อ “สหกรณ์” พร้อมทั้งทรงบัญญัติศัพท์ค ำว่ำ “สหกรณ์” ซึ่งตรงกับภำษำอังกฤษว่ำ “Co-operation” และได้มีกำรพิจำรณำแจก
หนังสือเล่มนี้ไปยังเจ้ำเมืองมณฑลต่ำง ๆ เพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับสหกรณ์

38