Page 44 - kpi19164

3
ควำมซับซ้อนและไปผูกพันกับระบบเศรษฐกิจโลกมำกขึ้น “ข้ำว” ซึ่งกลำยเป็นสินค้ำส่งออกที่ส ำคัญ
ที่เป็นที่ต้องกำรของตลำดต่ำงประเทศ เช่น ฮ่องกง สิงคโปร์ ระหว่ำง พ.ศ. 2413 – 2475 ปริมำณ

กำรส่งออกข้ำวเพิ่มขึ้นเกือบ 20 เท่ำ พื้นที่เพำะปลูกเพิ่มขึ้นหลำยเท่ำ ระหว่ำง พ.ศ. 2433 – 2472

4
มูลค่ำกำรส่งออกข้ำวเพิ่มขึ้นจำก 34.7 ล้ำนบำท เป็น 70.8 ล้ำนบำท ปรำกฏกำรณ์ดังกล่ำวได้ท ำให้
สยำมเปลี่ยนแปลงอย่ำงสิ้นเชิง ในช่วงทศวรรษ 2450 เนื้อที่ปลูกข้ำวมีเพียง 5 – 6 ล้ำนไร่ กระจุกตัว

ตำมเขตอยุธยำ-กรุงเทพฯ และล ำน้ ำเขตรอบนอก และได้ขยำยเพิ่มขึ้นเฉลี่ยปีละ 3 แสนไร่ โดยขยำย

จำกศูนย์กลำงตำมเขตอยุธยำ-กรุงเทพฯ ออกไปจนครอบคลุมที่รำบลุ่มแม่น้ ำเจ้ำพระยำทั้งหมด
หลังจำกสร้ำงทำงรถไฟแล้ว เนื้อที่ปลูกข้ำวได้ขยำยไปตำมลุ่มน้ ำภำคเหนือและที่รำบฝั่งแม่น้ ำมูล-ชีใน

ภำคอีสำน กำรปลูกข้ำวในระบบเศรษฐกิจส่งออก ได้ท ำให้เกิดกำรก่อตัวของ “กลุ่มชำวนำอิสระ”

ขึ้นมำ เป็นผลจำกกำรขยำยพื้นที่ปลูกข้ำว นับตั้งแต่ทศวรรษ 2400 เป็นต้นมำ ได้มีกำรขุดคลองและ
จับจองที่ดิน (จำกกำรขุดคลอง) ในระยะแรก พื้นที่ที่เกิดขึ้นตำมแนวคลองขุดใหม่ ดึงดูดชำวไร่ชำวนำ

เข้ำมำตั้งถิ่นฐำน และยิ่งเมื่อควำมต้องกำรข้ำวในตลำดต่ำงประเทศมีสูงขึ้น กำรส่งออกข้ำวเพิ่มสูง

มำกขึ้นได้กลำยเป็นตัวเร่งกระบวนกำรจับจองที่ดิน ท ำให้ชำวนำเข้ำมำบุกเบิกจับจองที่ดินกันอย่ำง
5
มำกมำย อำจกล่ำวได้ว่ำ ตั้งแต่ช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 25 เขตเจ้ำที่ดินขนำดใหญ่เป็นแหล่งผลิตข้ำว
เพื่อส่งไปตลำดโลก จำกทศวรรษ 2440 เป็นต้นมำ ชำวนำบุกเบิกเขตรอบนอกเพิ่มจ ำนวนอย่ำง

รวดเร็ว มำถึงทศวรรษ 2470 พื้นที่ภำยใต้กำรถือครองของชำวนำบุกเบิกกลำยเป็นพื้นที่กว้ำงใหญ่
กว่ำและมีควำมส ำคัญมำกกว่ำ ในปี พ.ศ.2480 พบว่ำ พื้นที่ประมำณสำมในสี่ของที่นำทั้งหมดในภำค

กลำงเป็นของชำวนำบุกเบิกอิสระรำยย่อย ภำคเหนือร้อยละ 80 เป็นของชำวนำรำยย่อย ส่วนภำค
6
ตะวันออกเฉียงเหนือและภำคใต้ครอบครองมำกที่สุดถึงร้อยละ 98
เมื่อกำรขยำยพื้นที่ในกำรเพำะปลูกมำกขึ้น ท ำให้ควำมต้องกำรเงินทุนของชำวนำเพิ่มมำก

ขึ้น เพรำะเมื่อมีกำรขยำยที่ดินออก กำรบุกเบิกที่ดินจ ำเป็นต้องใช้เงินส ำหรับบ ำรุงดิน ซื้อพันธุ์ข้ำว โค

กระบือ เครื่องมือต่ำงๆ ตลอดจนกำรใช้จ่ำยเป็นค่ำแรง ซึ่งชำวนำส่วนใหญ่ไม่ได้มีเงินจ ำนวนมำก
ดังนั้น ชำวนำในระบอบเศรษฐกิจเพื่อกำรค้ำต้องกำรให้ทุนและเงินกู้ แต่เดิมไม่เคยมีองค์กำรเครดิต

3 ข้ำวจำกสยำมมีชื่อเสียงมำอย่ำงช้ำนำน นับแต่กำรค้ำส ำเภำกับจีน ข้ำวจำกสยำมได้ส่งไปขำยยังรัฐมลำยู เกำะอินโดนีเซีย และเมือง
ท่ำของจีน แต่เป็นในปริมำณที่ไม่มำกนัก ปริมำณกำรส่งข้ำวเพิ่มมำกขึ้นอย่ำงเห็นได้ชัดในช่วงกลำงทศวรรษ 2410 เป็นต้นมำ ซึ่งเป็น
ผลมำจำกแรงกระตุ้นของอุปสงค์ที่เพิ่มขึ้นและต้นทุนค่ำขนส่งทำงเรือที่ลดลง อ้ำงใน ผำสุก พงษ์ไพจิตร และคริส เบเกอร์, พิมพ์ครั้งที่
3, เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัยกรุงเทพฯ (กรุงเทพฯ: ส ำนักพิมพ์ซิลด์เวอร์ม, 2546), น. 18.
4 พอพันธ์ อุยยำนนท์, (2558), เศรษฐกิจไทยในสมัยรัชกาลที่ 7: รักษาเสถียรภาพ ปูพื้นฐานการพัฒนา (กรุงเทพฯ: โครงกำร
จัดพิมพ์คบไฟ), น.3.
5 ผำสุก พงษ์ไพจิตร และคริส เบเกอร์, พิมพ์ครั้งที่ 3, เศรษฐกิจการเมืองไทยสมัยกรุงเทพฯ, น.19-21.
6 เรื่องเดียวกัน, น.33-34.

35