Page 254 - kpi17968

243

การที่กฎหมายในลำดับชั้นที่ต่ำกว่ารัฐธรรมนูญ คือพระราชบัญญัติได้กลาย

เป็นอุปสรรคขัดขวางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชุมชน
เช่นนี้ นับเป็นการทำลายหลักการ “สิทธิชุมชน” อันเป็นหลักประกันสิทธิเสรีภาพ
ในการมีชีวิตในสภาพแวดล้อมที่ดี โดยกฎหมายมิได้ทำหน้าที่คุ้มครองผล

ประโยชน์ของชาวบ้านและสิ่งแวดล้อมสมดังเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญที่ต้องการ
กระจายอำนาจในการจัดการทรัพยากรให้ชาวบ้าน และส่งเสริมการมีส่วนร่วมของ
ชาวบ้านในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ปรากฏการณ์นี้ยืนยันว่ากฎหมายตาม

ตัวอักษรและกฎหมายในทางปฏิบัติมีความแตกต่างกัน เจตนารมณ์และนิติธรรม
อันสวยหรูจึงเป็นเพียงมายาภาพในกฎหมายเท่านั้น 26

การที่วัฒนธรรมทางกฎหมายของสังคมไทยมีลักษณะดังกล่าวข้างต้น ทำให้
เกิดปัญหาความเหลื่อมล้ำหรือ “สองมาตรฐาน” ดังมีนักวิชาการวิจารณ์ไว้ดังนี้

“ระบบกฎหมายที่อ้างกฎหมายรองมาละเมิดลบล้างรัฐธรรมนูญ
ในนามหลักนิติธรรม, ใช้กลไกกระบวนการยุติธรรมสมัยใหม่มาบังคับใช้
กฎหมายที่ไม่เป็นธรรมต่อคนส่วนใหญ่เพราะคนส่วนใหญ่ไม่ได้ร่วมออก

อย่างมีประสิทธิภาพ แต่กลับปล่อยกฎหมายที่เป็นธรรมต่อคนส่วนใหญ่
ให้เป็นเศษกระดาษไม่มีผลบังคับใช้เพราะอิทธิพลของคนส่วนน้อย

ผู้เสียประโยชน์ หรือความขาดประสิทธิภาพเฉื่อยแฉะซ้ำซ้อนกระทั่ง
สมคบฉ้อฉลของกลไกข้าราชการคอยขัดขวาง” 27

ปัญหาสำคัญอีกประการหนึ่งคือวัฒนธรรมในการ “อ่าน” หรือการ
ตีความกฎหมายในกระบวนการยุติธรรมของไทย ในปัจจุบันการอ่านกฎหมาย
ยังคงเป็นการอ่านตามตัวอักษร โดยมิได้ยึดหลักการพื้นฐานเรื่องความเป็นธรรม
ดังที่นิธิ เอียวศรีวงศ์ วิเคราะห์ว่า นักกฎหมายไทยนั้น “อ่านกฎหมายกันแบบ

นักอักษรศาสตร์ ทำให้บัญญัติของกฎหมายอยู่ลอยๆ โดยปราศจากหลักแห่ง

26 กมลวรรณ ชื่นชูใจ, “มายาภาพของนิติธรรมในกฎหมาย”, (ม.ป.ป.), จาก http://
midnightuniv.org/มายาภาพของนิติธรรมในกฎหมาย.
27 เกษียร เตชะพีระ, “คำนำเสนอ นิธิ เอียวศรีวงศ์ ผู้เปิดปุ่มที่มองไม่เห็นกลางหลังคนไทย”
ใน นิธิ เอียวศรีวงศ์, อ่านวัฒนธรรมการเมืองไทย, กรุงเทพฯ: มติชน, 2547, หน้า 13.

การประชุมกลุมยอยที่ 2