Page 11 - kpiebook67014

ทางสังคมในตะวันตก ที่ให้ความส าคัญกับคนและคุณค่าของวัฒนธรรมที่มีอยู่ซึ่งส่งผลต่อความร่วมแรงร่วมใจใน
ชุมชนในการแก้ไขปัญหา ทุนทางวัฒนธรรมจึงหมายถึงสิ่งที่บุคคลได้รับจากกระบวนการหล่อหลอมทางสังคมจน

กลายเป็นคุณสมบัติประจ าตัว และแสดงออกผานทางพฤติกรรม เชน ความรู รสนิยม กิริยามารยาท นอกจากนี้ยัง
หมายรวมถึงทรัพย์สินที่มีคุณค่า เชน งานศิลปะ หนังสือ เอกสารรับรองทางวิชาการ ฯลฯ (ณัชชา ศิรินธนาธร,
2561, น.1585-1587)
คณะผู้วิจัยขอสรุปความหมายของทุนทางวัฒนธรรมในงานวิจัยนี้ หมายถึง สิ่งที่มีคุณค่าและสืบทอดกันมา

ของแต่ละชุมชนหรือพื้นที่ ซึ่งสามารถท าให้เกิดประโยชน์ต่อคนในพื้นที่นั้นทั้งเชิงเศรษฐกิจและสังคมได้
ในทัศนะของผู้วิจัย ทุนทางวัฒนธรรมเป็นแนวคิดหนึ่งที่ค่อนข้างมีความเป็นนามธรรมสูง จึงได้มีความ
พยายามแบ่งประเภทหรือจ าแนกองค์ประกอบของทุนทางวัฒนธรรม ซึ่งพบได้เป็น 2 แนวทางที่มีการแบ่งเอาไว้
แนวทางแรกแบ่งตามการจับต้อง ส่วนแนวทางที่สองแบ่งตามประเภท ในส่วนของการแบ่งแบบจับต้องนั้น

สอดคล้องกับ Throsby (1999) มองว่า ทุนทางวัฒนธรรมอาจถูกมองได้ 2 รูปแบบ คือ มีตัวตน (จับต้องได้) และ
ไม่มีตัวตน (จับต้องไม่ได้) ทุนทางวัฒนธรรมที่จับต้องได้ ได้แก่ สิ่งที่เกิดขึ้นในรูปแบบของงานศิลปะและสิ่งประดิษฐ์
เช่น ภาพวาด ประติมากรรม อาคารบ้านเรือนที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม ฯลฯ ขณะที่ทุนทางวัฒนธรรมแบบจับ
ต้องไม่ได้ประกอบด้วยงานศิลปะ ได้แก่ ดนตรี วรรณกรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ค่านิยม ความเชื่อที่สืบทอด

กันมาและประกอบขึ้นเป็นวัฒนธรรมของกลุ่ม ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มที่ก าหนดในระดับชาติ ระดับภูมิภาค ศาสนา ชาติ
พันธุ์ นอกจากนี้ ทุนทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ยังมีอยู่ในเครือข่ายวัฒนธรรมและความสัมพันธ์ที่สนับสนุนมนุษย์
(David Throsby, 1999, p.168)

ขณะเดียวกัน หากมองทุนทางวัฒนธรรมตามประเภท มีนักวิชาการหลายท่านเห็นสอดคล้องกันว่าทุนทาง
วัฒนธรรมแบ่งได้ 3 ประเภท ได้แก่ 1) ทุนวัฒนธรรมที่อยู่ในตัวบุคคล (embodied form) ได้แก่ ความสามารถ
ความรอบรู้ด้านศิลปะ บุคลิกที่สง่างาม ทักษะ รสนิยม ฯลฯ 2) ทุนวัฒนธรรมที่เป็นรูปธรรม (objectified state)
เป็นทุนวัฒนธรรมที่แสดงออกเชิงวัตถุในรูปของสื่อหรือสิ่งของ เช่น รูปภาพ งานเขียน หนังสือ พจนานุกรม
อนุเสาวรีย์ เครื่องมือ เครื่องจักร ของสะสม ฯลฯ 3) ทุนวัฒนธรรมที่เป็นสถาบัน (institutionalization state)

เป็นทุนที่มีความยึดโยงกับความเป็นสถาบัน เช่น ประกาศนียบัตร หนังสือรับรอง การจบการศึกษาจากสถาบันที่มี
ชื่อเสียง การได้ท างานในองค์กรขนาดใหญ่ ฯลฯ (ณัชชา ศิรินธนาธร (2561, น.1588; กัญญารัตน์ แก้วกมล และ
คณะ, 2564, น.79-80; อนันต์ คติยะจันทร์ และคณะ, 2564, น.192)

อย่างไรก็ตาม การแบ่งประเภทของทุนทางวัฒนธรรมก็เพื่อประโยชน์ในการท าความเข้าใจได้ง่าย ซึ่ง
งานวิจัยนี้ยึดถือตามประเภทของทุนทางวัฒนธรรมอย่างหลังที่แบ่งออกเป็น 3 ประเภท เนื่องจากสามารถน าไปใช้
ประโยชน์ในเชิงการวิเคราะห์จ าแนกปัจจัยตลอดจนข้อเสนอแนะของการใช้ทุนทางวัฒนธรรมเพื่อเสริมสร้างความ
มั่นคงทางสังคมได้มากกว่า

ประโยชน์ของทุนวัฒนธรรมมีหลายประการ ท าให้เกิดประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม ในทางตรงเห็นได้
ชัดว่าทุนทางวัฒนธรรมท าให้เกิดสินค้าและบริการท้องถิ่นน าไปสู่การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่เอื้อประโยชน์เชิง
เศรษฐกิจ มีการน าค่านิยมของท้องถิ่นมาจัดระเบียบทางสังคม จัดการรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ตลอดจนน ามาใช้แก้ปัญหาด้วยกระบวนการทางวัฒนธรรมของชุมชน ในทางอ้อม ทุนวัฒนธรรมท าให้เกิดการ

รวบรวมองค์ความรู้ น าไปสู่ความรู้สึกภาคภูมิใจ น าไปปลูกฝังให้กับคนรุ่นหลังในรูปแบบของการบอกเล่าหรือจัดท า
เป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนได้ด้วย (กัญญารัตน์ แก้วกมล และคณะ, 2564, น.79-80)
อย่างไรก็ดี ทุนทางวัฒนธรรมส่วนใหญ่เป็นการศึกษาวิจัยในมิติที่ว่า ทุนทางวัฒนธรรมเป็นประโยชน์หรือ
น าไปใช้ในเชิงการพัฒนาเศรษฐกิจและการท่องเที่ยว แต่ในเชิงความมั่นคงทางสังคมกลับมีงานวิจัยที่ศึกษาเรื่องนี้

อย่างจ ากัด โดยงานเหล่านี้เป็นการศึกษาทุนทางวัฒนธรรมที่มีความสัมพันธ์กับความมั่นคงทางสังคม ดังการศึกษา

- 8 -