Page 10 - kpiebook67014

การเสริมสร้างความมั่นคงทางสังคมในมิติใหม่ อาจไม่ใช่เพียงหน่วยงานรัฐ รัฐส่วนกลางที่จะเป็นผู้ออกนโยบายหรือ
ด าเนินโครงการให้เกิดความส าเร็จ หากแต่ภาคประชาชน เอกชน สื่อสารมวลชนสามารถเข้ามามีบทบาทที่จะใช้สิ่ง

ดีที่มีอยู่ในชุมชนในการร่วมสร้างความมั่นคงทางสังคมได้

2.2 แนวคิดทุนทางวัฒนธรรม (Cultural capital)
หากกล่าวถึงทุนทางวัฒนธรรม อาจจ าแนกออกเป็นการพิจารณาความหมายของค าว่า “ทุน” ออกจากค า

ว่าวัฒนธรรมเสียก่อน เพราะ “ทุน” มักถูกอ้างถึงในเชิงเศรษฐกิจ ดังที่ Throsby กล่าวว่าทุนเป็นสิ่งที่ถูกน ามา
รวมเข้ากับปัจจัยอื่นอย่างแรงงาน แล้วก่อให้เกิดสินค้าขึ้น ทุนจึงเป็นพื้นฐานในการตีความกระบวนการผลิตในทาง
เศรษฐศาสตร์ ที่รวมไปถึงอาคารและอุปกรณ์ เครื่องจักร อาคารและอื่น ๆ (David Throsby, 1999, p.166)
ต่อมาทุนจึงถูกขยายผลไปให้หมายถึงทุนในรูปแบบที่หลากหลายมากขึ้น เช่น การลงทุนในทุนมนุษย์ ทุน

ทางธรรมชาติ เป็นต้น ซึ่งแนวคิดเรื่องทุนได้ขยายไปสู่พื้นที่ของศิลปะและวัฒนธรรม โดยดึงลักษณะเด่นของงาน
ศิลปะและสินค้าทางวัฒนธรรมมาเป็นสินทรัพย์ เพื่อให้ทุนวัฒนธรรมเข้าไปมีส่วนรวมเข้ากับปัจจัยการผลิตอื่น ๆ
ในการผลิตสินค้าและบริการ ซึ่งทุนทางวัฒนธรรมยังถูกน าไปขยายความในมิติอื่นนอกเหนือจากทางเศรษฐกิจ
อย่างในมิติของสังคม (David Throsby, 1999, p.167) สอดคล้องกันกับ ณัชชา ศิรินธนาธร (2561, น.1585-

1587) ที่อ้างถึงแนวคิดว่าด้วยเรื่องทุนของปิแอร์ บูร์ดิเยอว่าแบ่งเป็น 4 ลักษณะ ได้แก่ ทุนทางเศรษฐกิจ ทุนทาง
วัฒนธรรม ทุนทางสังคม (ความสัมพันธ์ เครือข่ายทางสังคม ฯลฯ) และทุนสัญลักษณ์ (ความมีเกียรติยศ ชื่อเสียง
การได้รับการยอมรับนับถือ ฯลฯ)

ส าหรับความหมายของทุนทางวัฒนธรรม มีนักวิชาการหลายท่านให้ความหมายไว้อย่างใกล้เคียงกันโดยมี
รายละเอียดแตกต่างกันเล็กน้อย ยกตัวอย่าง Prieur et al กล่าวว่า ทุนทางวัฒนธรรม (Cultural capital) เป็น
ตัวตนที่ฝังตัวอยู่ในบริบททางสังคม และด้วยเหตุนี้จึงเป็นส่วนหนึ่งที่ท าให้ทุนทางวัฒนธรรมมีการเปลี่ยนแปลงได้
ตลอดเวลา (Prieur et al, 2008, p.50)
Throsby ให้ความหมายในเชิงสังคมวิทยา ว่าทุนทางวัฒนธรรมหมายถึง ความสามารถของแต่ละบุคคลใน

เชิงวัฒนธรรม ซึ่งถ้ามองในแง่เศรษฐกิจจะสามารถตีความได้ว่าเป็นลักษณะของทุนมนุษย์ นักสังคมวิทยายัง
กล่าวถึง “ทุนทางสังคม” ซึ่งหมายถึงเครือข่ายทางสังคมและความสัมพันธ์ที่มีอยู่ในชุมชน แนวคิดนี้ทับซ้อนกันกับ
รูปแบบของทุนวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ หรือ “ระบบนิเวศวัฒนธรรม” ซึ่งหมายถึงวัฒนธรรมร่วมกัน เครือข่าย

และความสัมพันธ์ที่เอื้ออ านวยต่อวัฒนธรรมสังคมและปฏิสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจระหว่างสมาชิกในกลุ่ม (David
Throsby, 1999, pp.168-169) สอดคล้องกันกับ อนันต์ คติยะจันทร์ และคณะ (2564) ที่ว่าวัฒนธรรมท้องถิ่นถือ
เป็นทุนทางสังคมอย่างหนึ่งที่ช่วยให้เกิดการรวมตัวกันของชุมชน ผ่านการตระหนักถึงความส าคัญของจิตวิญญาณ
ชุมชน การสืบสานวัฒนธรรมและประเพณี จนเป็นเครือข่าย หรือกลุ่มในชุมชนที่จะน าไปสู่การท ากิจกรรมการ

พัฒนาอื่นตามมา ท าให้ชุมชนเกิดการพัฒนาอย่างสมดุลและยั่งยืน (อนันต์ คติยะจันทร์ และคณะ, 2564, น.192)
ส าหรับ กัญญารัตน์ แก้วกมล และคณะ (2564) เห็นว่า “ทุนทางวัฒนธรรม” หมายถึง ทรัพย์สินมรดก
ทางวัฒนธรรมอันมีมูลค่าและคุณค่าต่อการพัฒนาสังคมและประเทศชาติ ที่ได้มีการสั่งสมสืบทอดมาตั้งแต่อดีต
จนถึงปัจจุบัน มีทั้งสิ่งที่จับต้องได้และสิ่งที่จับต้องไม่ได้ สิ่งที่จับต้องได้ เช่น วัตถุสิ่งของต่าง ๆ โบราณสถาน และ

โบราณวัตถุเป็นต้น ส่วนสิ่งที่จับต้องไม่ได้ เช่น ภูมิปัญญา ความรู้ ความเชื่อ และค่านิยม เป็นต้น ทรัพย์สินมรดก
ทางวัฒนธรรมเหล่านี้จะถูกน ามาแปลงให้กลายเป็นสิ่งที่มีคุณค่าและมูลค่าในตัวเอง ไม่ว่าจะอยู่ในรูปสินค้า (กัญญา
รัตน์ แก้วกมล และคณะ, 2564, น.77)
ณัชชา ศิรินธนาธร (2561) กล่าวถึงความหมายของทุนทางวัฒนธรรม โดยกล่าวน าถึงความหมายของทุน

ก่อน ว่าเป็นการอ้างถึงทุนทางสังคมที่เอื้อประโยชน์ในเชิงเศรษฐกิจ โดยทุนในสังคมมีความคล้ายคลึงกับแนวคิดทุน

- 7 -