Page 39 - kpiebook66023

มาตรการทางกฎหมาย : ศึกษารูปแบบนิติบุคคลที่เหมาะสมเพื่อการส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม

เหตุผลส าคัญของการที่กฎหมายต้องก าหนดให้วิสาหกิจเพื่อสังคมต้องมีรูปแบบเป็นนิติ
บุคคลนั้น เนื่องจากการจดทะเบียนเป็นนิติบุคคลจะต้องมีการเปิดเผยข้อมูลให้กับสาธารณะทราบ ซึ่งเป็นไป

ตามหลักแนวคิดทางกฎหมายว่าด้วยการเปิดเผยข้อมูล (disclosure rules) เพื่อความโปร่งใสและคุ้มครอง
65
บุคคลภายนอกที่เกี่ยวข้อง ข้อมูลส าคัญที่กฎหมายก าหนดให้ต้องมีการเปิดเผยส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับ
ข้อมูลการจัดตั้งองค์กร วัตถุประสงค์ และงบการเงิน เช่น บริษัทจ ากัดจะต้องมีการจัดท างบการเงิน
67
66
ประจ าปี หรือบุคคลภายนอกสามารถขอตรวจเอกสารเกี่ยวกับมูลนิธิที่ใช้จดทะเบียนได้ นอกจากนี้
เมื่อมีการจดทะเบียนในระบบข้อมูลของหน่วยงานภาครัฐแล้ว ยังช่วยให้หน่วยงานรัฐสามารถก ากับดูแล
องค์กรเหล่านั้นได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะองค์กรที่ได้รับการสนับสนุนสิทธิประโยชน์ด้านต่าง ๆ
จากภาครัฐ จึงจ าเป็นต้องมีการควบคุมดูแลให้แน่ใจว่าองค์กรนั้น ปฏิบัติตามวัตถุประสงค์ที่จัดตั้งอย่าง
เคร่งครัด หากไม่มีการจดทะเบียนแล้ว ก็จะยากที่จะตรวจสอบการด าเนินงานขององค์กรได้

อย่างไรก็ตาม มีประเด็นพิจารณาว่า การจดทะเบียนกับการจัดตั้งเป็นนิติบุคคลนั้นมีความ

แตกต่างกัน กล่าวคือ กฎหมายสามารถก าหนดให้วิสาหกิจเพื่อสังคมจดทะเบียนได้ แต่อาจไม่จ าเป็นต้อง
จัดตั้งเป็นนิติบุคคล เช่น charitable unincorporated association ของสหราชอาณาจักร มีการจด
ทะเบียนเป็นองค์กรการกุศลแต่ไม่ได้มีรูปแบบองค์กรนิติบุคคล เป็นต้น เพราะหลักการส าคัญอย่างยิ่งของ
การเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมคือ การมีวัตถุประสงค์เพื่อประโยชน์ของสังคม กฎหมายรูปแบบองค์กรไม่ได้เป็น

ตัวบ่งบอกว่าองค์กรนั้นเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมหรือไม่ ส านักงานส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม (สสว.) ซึ่งท า
หน้าที่เป็นนายทะเบียนของวิสาหกิจเพื่อสังคม ย่อมสามารถตรวจสอบข้อมูลและการด าเนินงานของ
วิสาหกิจเพื่อสังคมว่าเป็นไปตามวัตถุประสงค์เพื่อสังคมหรือไม่ ในขณะที่กรมพัฒนาธุรกิจการค้าซึ่งเป็นนาย
ทะเบียนของบริษัท ไม่ได้ท าหน้าที่ตรวจสอบวัตถุประสงค์เพื่อสังคมดังกล่าว

ดังนั้น ความเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมจึงไม่ได้ขึ้นอยู่กับรูปแบบองค์กรตามกฎหมายเป็น
ส าคัญ แต่การที่กฎหมายก าหนดให้วิสาหกิจเพื่อสังคมต้องเป็นนิติบุคคล ท าให้ต้องมีการจดทะเบียน 2 ครั้ง
ได้แก่ การจดทะเบียนเพื่อเป็นนิติบุคคล ซึ่งอยู่ภายใต้กฎหมายและการก ากับดูแลของหน่วยงานเฉพาะที่
เกี่ยวข้อง และการจดทะเบียนเพื่อเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม ซึ่งอยู่ภายใต้พระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อ
สังคม และมี สสว. เป็นหน่วยงานก ากับดูแล อาจมองได้ว่า เป็นการเพิ่มภาระให้กับทั้งวิสาหกิจเพื่อสังคม

และประชาชนทั่วไปได้ เช่น หากประชาชนต้องการทราบข้อมูลของบริษัทวิสาหกิจเพื่อสังคม อาจต้องขอ
ข้อมูลทั้งจากกรมพัฒนาธุรกิจการค้าและ สสว.

65 Jay Clayton and William H. Hinman. (2020). The Importance of Disclosure for Investors, Markets and
Our Fight Against COVID-19. Harvard Law School Forum on Corporate Governance, April 10, 2020.
https://corpgov.law.harvard.edu/2020/04/10/the-importance-of-disclosure-for-investors-markets-and-
our-fight-against-covid-19/
66 ประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชย์ มำตรำ 1196 “อันบัญชีงบดุลนั้น ท่านว่าต้องท าอย่างน้อยครั้งหนึ่งทุกรอบสิบสอง
เดือน คือเมื่อเวลาสุดรอบสิบสองเดือนอันจัดว่าเป็นขวบปีในทางบัญชีเงินของบริษัทนั้น
อนึ่ง งบดุลต้องมีรายการย่อแสดงจ านวนสินทรัพย์และหนี้สินของบริษัทกับทั้งบัญชีก าไรและขาดทุน”
67 ประมวลกฎหมำยแพ่งและพำณิชย์ มำตรำ 135 “ผู้ใดประสงค์จะขอตรวจเอกสารเกี่ยวกับมูลนิธิที่นายทะเบียนเก็บ
รักษาไว้ หรือจะขอให้นายทะเบียนคัดส าเนาเอกสารดังกล่าวพร้อมด้วยค ารับรองว่าถูกต้อง ให้ยื่นค าขอต่อนายทะเบียน 24
และเมื่อได้เสียค่าธรรมเนียมตามก าหนดในกฎกระทรวงแล้ว ให้นายทะเบียนปฏิบัติตามค าขอนั้น”