Page 19 - kpiebook66023

มาตรการทางกฎหมาย : ศึกษารูปแบบนิติบุคคลที่เหมาะสมเพื่อการส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม

เพราะจ าเป็นต้องให้แน่ใจว่าสมาชิกทุกคนได้รับประโยชน์เท่าเทียมกัน และขณะเดียวกันสังคมส่วนรวมก็ได้
23
ประโยชน์ด้วย หัวใจส าคัญของสหกรณ์เพื่อสังคมคือ ทั้งสมาชิกและสังคมได้ประโยชน์ร่วมกัน

2.4.3 รูปแบบธุรกิจเพื่อสังคม (The Social Business Model : SB)
แนวคิดของธุรกิจเพื่อสังคมเริ่มต้นจากการที่ภาคธุรกิจ ซึ่งเป็นเสาหลักหนึ่งของระบบ

เศรษฐกิจ หันมาให้ความส าคัญกับการท าประโยชน์เพื่อสังคมและสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ไม่ใช่เพียงการหาก าไร
สูงสุดให้กับนักลงทุนเท่านั้น มีทฤษฎีส าคัญที่เกี่ยวข้อง 2 ทฤษฎี ได้แก่ ทฤษฎีการสร้างก าไรสูงสุดให้กับผู้ถือ
หุ้น (shareholder primacy theory) และทฤษฎีประโยชน์ของผู้มีส่วนได้เสีย (stakeholder value theory)
ซึ่งแนวคิดทั้งสองแสดงให้เห็นถึงบทบาทของภาคธุรกิจที่จะต้องท าเพื่อประโยชน์ต่อสังคมส่วนรวมด้วย จึงเกิด
24
ความพยายามที่จะสร้างสมดุลให้เกิดขึ้นระหว่างการสร้างก าไรสูงสุด และการสร้างประโยชน์ให้กับสังคม

ทฤษฎีทั้งสองน าไปสู่แนวคิดเกี่ยวกับความรับผิดชอบต่อสังคมขององค์กรธุรกิจ
(Corporate Social Responsibility – CSR) ซึ่งในมิติหนึ่งอาจถือว่า CSR เป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนา

วิสาหกิจเพื่อสังคม ซึ่งให้ความส าคัญต่อการสร้างสมดุลระหว่างการแสวงหาก าไรทางธุรกิจ และ
การช่วยเหลือสังคมไปพร้อม ๆ กัน อย่างไรก็ตาม CSR และธุรกิจเพื่อสังคม ซึ่งเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมนั้นมี
ความแตกต่างกัน หากพิจารณาจากรูปสามเหลี่ยมข้างต้น จะเห็นว่าธุรกิจเพื่อสังคมนั้นเป็นการพัฒนาต่อ
ยอดออกไปจาก CSR และกลายเป็นองค์กรลูกผสม ในขณะที่ CSR ยังอยู่ในจุดที่ยังเป็นองค์กรแสวงหาก าไร

แบบดั้งเดิมอยู่ ความแตกต่างส าคัญคือ ธุรกิจเพื่อสังคมจะมีข้อก าหนดชัดเจนเกี่ยวกับการจัดสรรสัดส่วน
ของก าไรเพื่อน ามาใช้ในการช่วยเหลือสังคม ซึ่งโดยหลักจะเน้นวัตถุประสงค์ทางสังคมเป็นส าคัญ

ในขณะที่รูปแบบ CSR นั้น ก าไรจะถูกแบ่งให้ผู้ถือหุ้นและสมาชิกก่อน เหลือก าไรเท่าใดจึง
น ามาใช้กับประโยชน์ทางสังคม นอกจากนี้ ธุรกิจเพื่อสังคมมุ่งแก้ปัญหาในระยะยาวและการพัฒนาอย่าง

ยั่งยืน เพราะธุรกิจเพื่อสังคมจัดตั้งขึ้นด้วยเหตุผลที่จะสร้างประโยชน์เพื่อสังคม แต่ CSR มักเป็นการ
แก้ปัญหาสังคมในชั่วขณะหนึ่ง หรือเป็นกรณีไป เพราะไม่ได้จัดตั้งขึ้นด้วยวัตถุประสงค์ที่จะท าประโยชน์เพื่อ
สังคมก่อนสิ่งอื่นใด แต่เพื่อการสร้างก าไรเป็นส าคัญก่อน ท าให้ CSR มักถูกน าไปใช้เพื่อการสร้างภาพลักษณ์
25
ทางสังคมขององค์กรธุรกิจมากกว่าการเป็นองค์กรเพื่อสังคมเช่นเดียวกับวิสาหกิจเพื่อสังคม
ปัจจุบันมีการพัฒนากฎหมายเพื่อสนับสนุนแนวคิดเกี่ยวกับธุรกิจเพื่อสังคมจ านวนมาก

โดยเฉพาะอย่างยิ่งการออกกฎหมายบริษัทรูปแบบใหม่เพื่อรองรับลักษณะลูกผสมของวิสาหกิจเพื่อสังคม
กล่าวคือ ความสามารถในการสร้างรายได้จากการพึ่งพาตลาด และการน าก าไรดังกล่าวมาใช้กับ
วัตถุประสงค์เพื่อสังคมเป็นส าคัญ โดยอาจมีการแบ่งปันก าไรบางส่วนหรือไม่มีการแบ่งปันก าไรให้กับผู้ถือ
หุ้นเลยก็ได้ จึงเกิดเป็นแนวคิดว่าด้วยการห้ามแบ่งปันก าไรและทรัพย์สิน (non-distribution constraint)
และแนวคิดว่าด้วยการจ ากัดสัดส่วนการปันผลให้กับสมาชิก (dividend cap) เพื่อให้แน่ใจว่าเงินรายได้ส่วนใหญ่

23 Defourny and Nyssens, supra note 3, at 2482-83.
24 Steve Letza, Xiuping Sun and James Kirkbride. (2004). Shareholding versus Stakeholding: A Critical
Review of Corporate Governance. Corporate Governance: An International Review, 12, pp. 242-262.
25 ประพิน นุชเปี่ยม, ติญทรรศน์ ประทีปพรณรงค์ และบงกช เจนจรัสสกุล. (2561). วิสาหกิจเพื่อสังคมในประเทศไทย: 24
ข้อสังเกตบางประการต่อร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม. วารสารผู้ตรวจการแผ่นดิน, 11(1), หน้า 109-141.