Page 18 - kpiebook66023

มาตรการทางกฎหมาย : ศึกษารูปแบบนิติบุคคลที่เหมาะสมเพื่อการส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม

ประโยชน์ของสมาชิกย่อมถือเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม ค าว่าสหกรณ์เพื่อสังคมในเชิงแนวคิดของตะวันตกนั้น
ไม่ได้หมายถึงเฉพาะสหกรณ์เท่านั้น แต่ยังรวมถึงการรวมกลุ่มอื่น ๆ ที่ท าเพื่อประโยชน์ของสมาชิกโดยอาจ
ไม่ต้องจัดตั้งเป็นรูปแบบองค์กรตามกฎหมายก็ได้ เช่น สมาคม ทรัสต์ สโมสร ชมรม เป็นต้น

สหกรณ์นั้นเป็นรูปแบบองค์กรที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่ง Gui เรียกลักษณะเฉพาะตัวนั้นว่า

การมีสองสถานะ (double status) กล่าวคือ สมาชิกของสหกรณ์นั้นมีสถานะเป็นทั้งการเป็นเจ้าของร่วม (co-
20
owners) และเป็นผู้ใช้ (users) ซึ่งหมายถึงผู้บริโภค ผู้ผลิต และผู้ร่วมงาน จากลักษณะพิเศษดังกล่าว จึงท า
ให้สหกรณ์มีหลากหลายประเภท เช่น สหกรณ์การเกษตร สหกรณ์ออมทรัพย์ สหกรณ์บริการ สหกรณ์ร้านค้า

หรือสหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน โครงสร้างของสหกรณ์นั้นมีได้หลากหลาย แต่โดยทั่วไปจะเป็นการจัดโครงสร้างแบบ
สมาชิกชั้นเดียว (single-stakeholder cooperatives) กล่าวคือ มีการรับเฉพาะสมาชิกที่มีวัตถุประสงค์
ร่วมกัน เช่น สมาชิกอาศัยอยู่ในชุมชนเดียวกัน หรือสมาชิกประกอบอาชีพเดียวกัน เป็นต้น
21
อย่างไรก็ตาม สิ่งส าคัญที่ท าให้สหกรณ์ดั้งเดิมแตกต่างจากสหกรณ์เพื่อสังคมคือ การ
พิจารณาว่าประโยชน์ที่สมาชิกได้รับนั้น เป็นประโยชน์ต่อสังคมส่วนรวมด้วยหรือไม่ และไม่ได้เกิดขึ้นใน

ลักษณะเป็นเพียงความบังเอิญ แต่สหกรณ์ดังกล่าวมีเจตนาที่จะสร้างผลกระทบทางสังคมเช่นนั้นขึ้น
ตัวอย่างเช่น สหกรณ์กรีเนท ซึ่งจัดตั้งขึ้นในรูปแบบสหกรณ์บริการ มีสมาชิกที่เป็นเกษตรกรในพื้นที่ มี
วัตถุประสงค์หลักเพื่อส่งเสริมการท าเกษตรอินทรีย์ซึ่งไม่ใช้ปุ๋ยเคมี และยาก าจัดศัตรูพืชและวัชพืช ประโยชน์

ที่สมาชิกได้รับคือ การสามารถขายสินค้าของตนผ่านสหกรณ์ และประโยชน์ที่สังคมได้รับคือ ผลผลิตทาง
การเกษตรที่ปลอดภัยและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งไม่ได้เป็นเพียงผลพลอยได้จากการรวมกลุ่มสหกรณ์
22
ดังกล่าว แต่เป็นผลประโยชน์ที่สหกรณ์นั้นตั้งใจจะให้เกิดขึ้น ดังนั้น สหกรณ์กรีนเนทย่อมถือเป็นวิสาหกิจ
เพื่อสังคมในเชิงแนวคิด แต่ในทางกฎหมายจะต้องมีการจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมด้วย และสหกรณ์

กรีนเนทได้รับการจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคมตามกฎหมายไทยแล้ว

แนวทางในการจัดโครงสร้างสหกรณ์ที่รูปแบบหนึ่งคือ การให้มีสมาชิกมาจากหลากหลาย
กลุ่ม (multi-stakeholder cooperatives) เช่น สหกรณ์ซึ่งสมาชิกประกอบด้วยทั้งผู้บริโภค ผู้ผลิต
ผู้ด้อยโอกาส หรือพนักงาน การจัดโครงสร้างอง์กรลักษณะนี้มีจุดเด่นคือ เปิดโอกาสให้กลุ่มคนต่าง ๆ ใน
สังคมสามารถเข้าเป็นสมาชิกและได้รับผลประโยชน์ร่วมกัน ดังนั้น ความส าเร็จของสหกรณ์ย่อมหมายถึง

ประโยชน์ที่สังคมจะได้รับในวงกว้างด้วย เช่น สหกรณ์ท าหน้าที่เป็นคนกลางรับซื้อของจากสมาชิกผู้ผลิต
และน ามาจ าหน่ายต่อให้กับสมาชิกผู้บริโภค หรือผู้ที่ไม่ได้เป็นสมาชิกก็สามารถซื้อได้เช่นกัน เสมือนหนึ่งผู้
ซื้อสามารถซื้อสินค้าโดยตรงจากเกษตรกร สหกรณ์ดังกล่าวท าหน้าที่เสมือนเป็นฝ่ายการตลาดให้กับ
เกษตรกรท้องถิ่น ย่อมเป็นประโยชน์กับทุกฝ่าย ข้อจ ากัดประการส าคัญของแนวทางนี้คือ เมื่อมีผู้มีส่วนได้

เสียหลากหลายกลุ่ม ย่อมมีความต้องการที่แตกต่างกัน การบริหารจัดการองค์กรจะท าได้ยากขึ้น

20 Gui, supra note 12.
21 Jean-Louis Laville and Marthe Nyssens. (2001). The Social Enterprise. Towards a Theoretical Socio-
economic Approach (pp. 312-332). In Borzaga, C. and Defourny, J. (eds). The Emergence of Social
Enterprise. London and New York: Routledge.
23
22 https://www.greennet.or.th/greennetcoop/