Page 21 - b29255_fulltext
P. 21
บทที่ 2
ทบทวนวรรณกรรมที่อธิบายสถานภาพของสตรีไทยก่อนสมัยรัชกาลที่ 7
2.1 ปรากฎการณ์บ่มเพาะและผลักดันต่อการเลื่อนสถานภาพสตรีไทย
ก่อนจะกล่าวถึงวรรณกรรมที่อธิบายเกี่ยวกับสถานภาพของสตรีไทยระหว่างสมัยรัชกาลที่7 ผู้วิจัยใคร่จะ
ล าดับให้เห็นสิ่งที่อาจจะเปรียบเสมือนปรากฏการณ์ที่บ่มตัวและพัฒนาขึ้นมาต่อยอดสู่การยกระดับของสถานภาพ
สตรีในประเทศสยามในเวลาต่อมา กล่าวคือ เอกสารประวัติศาสตร์จ านวนไม่น้อยระบุว่า ชนชั้นน าไทยและ
ผู้ปกครองได้จุดประกายให้เห็นความส าคัญของสถานภาพสตรีมาโดยล าดับ ประกายดังกล่าวเริ่มก่อตัวมาตั้งแต่รัช
สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากกรณีเมื่ออ าแดงเหมือน หญิงสามัญชนถวายฎีการ้องทุกข์ต่อ
พระองค์ท่านเพื่อปฏิเสธประเพณีคลุมถุงชน หรือ การแต่งงานโดยปราศจากการยินยอมพร้อมใจของฝ่ายหญิง
ฎีกาส าคัญนี้ส่งผลให้มีการประกาศห้ามบังคับซื้อขายบุตรสาวและภรรยา ดังความในพระราชบัญญัติเรื่องผัวขาย
เมีย บิดามารดาขายบุตร ณ วันเสาร์ เดือน 4 แรม 13 ค่ า จุลศักราช 1229 ปีเถาะนพศก เหตุแห่งการตรา
พระราชบัญญัตินี้จึงปรากฏพระราชปรารภอ้างถึงกฎหมายเดิมซึ่งเปรียบเทียบเอาไว้ว่า “ผู้หญิงเป็นควายผู้ชาย
เป็นคน”นั้น หาเป็นยุติธรรมไม่ ให้ยกเลิกเสีย นอกจากนี้ รัชกาลที่ 4 ยังทรงเปิดโอกาสให้นางในไม่มีบุตรกับ
พระองค์เลือกที่จะออกไปใช้ชีวิตอิสระนอกวังได้ ปรากฏการณ์ดังกล่าวถือเป็นรากฐานของกระบวนการสร้างความ
เป็นอารยะให้เกิดขึ้นบนผืนแผ่นดินไทย ผนวกกับการปฏิรูปประเทศทางด้านการศึกษาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 อันเกิดจากความจ าเป็นในการพัฒนาคนให้มีความรู้ความสามารถเพื่อเข้าสู่
ระบบการบริหารประเทศสมัยใหม่ การปฏิรูปดังกล่าวจึงเปิดโอกาสให้ผู้หญิงได้รับการศึกษาเป็นครั้งแรก แม้ว่าจะ
เป็นการเตรียมความพร้อมไปสู่ “การเป็นเมียและแม่ที่ดี” ดังปรากฏหลักฐานในลายพระหัตถ์ของสมเด็จกรมพระ
ยาด ารงราชานุภาพประทานแก่หม่อมเจ้าจงจิตรถนอม ดิศกุล พระธิดาองค์ใหญ่ของพระองค์ โดยทรงบรรยายถึง
ลักษณะการอบรมสั่งสอนเด็กในรั้วในวังและสิ่งส าคัญที่สตรีในวังต้องเรียนรู้ คือ การบ้านการเรือนอันมีความ
ละเอียดอ่อนและเน้นความประณีตบรรจงมากกว่าสตรีสามัญ ดังนี้
“ ในเบื้องต้นฝึกหัดกิริยามารยาททั้งกิริยาวาจา และให้รู้จักสัมมาคารวะก่อนแล้วให้เรียนหนังสือและการ
เรือน การฝึกสอนกิริยามารยาทและสัมมาคารวะ โดยจะสอนให้เรียนรู้โดยให้เป็นผู้ถือหีบหมากตามหลังเจ้านาย
ผู้ใหญ่ไปในที่ต่างๆเพื่อให้เห็นกิริยามารยาทและการเข้าสมาคม ความสามารถทางฝีมือการช่างและการประกอบ
19
อาหารนั้นเป็นคุณสมบัติประจ าตัวสตรีไทย”
19
สมเด็จกรมพระยาด ารงราชานุภาพ, ถึงหญิงใหญ่ (2508 ) พระนคร :ส านักพิมพ์สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย,หน้า 27.
20
