Page 79 - kpi20899
P. 79
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
ร่วมบังคับใช้กติกา การที่ชาวหนองพันจันทร์รู้สึกเป็นเจ้าของทรัพยากร นอกจากจะน้าไปสู่
การร่วมสร้างและร่วมใช้กติกาเพื่อการดูแลรักษาและใช้ทรัพยากรน้้าอย่างคุ้มค่าและเอื้อประโยชน์แล้ว
การมีส่วนร่วมส้าคัญอีกประการคือการมีส่วนร่วมบังคับใช้กติกา การควบคุมและการลงโทษต่างๆ กล่าวคือ
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ผู้ใช้น้้าชาวหนองพันจันทร์ไม่เพียงแต่เป็นผู้ใช้น้้าเท่านั้น หากยังเข้ามามีส่วนร่วม
ในการลงโทษและวางมาตรการลงโทษส้าหรับผู้ที่ฝ่าฝืนกฎกติกา ทั้งยังช่วยสอดส่องดูแลเพื่อนบ้านที่อาจ
ใช้น้้าไม่เป็นไปตามกติกา เพราะตลอดเวลาที่ผ่านมาพัฒนาการของกลุ่มผู้ใช้น้้าได้ลองผิดลองถูกกับการ
มีส่วนร่วมและการสร้างกติกาเพื่อรองรับปัญหาใหม่ๆ ที่เกิดมาจากความเปลี่ยนแปลง ทั้งจากธรรมชาติเอง
และจากการขยายพื้นที่ออกไปในจ้านวนที่มากขึ้น กรรมการบริหารเพียงกลุ่มเดียวไม่สามารถที่จะบังคับใช้
กติกาและบทลงโทษได้ทั่วถึงหรือตรวจสอบไม่ได้ทั้งหมด แต่ชาวบ้านกลุ่มผู้ใช้น้้าด้วยกันเองท้าหน้าที่
สอดส่อง “เป็นหูเป็นตา” ในการท้าให้ทุกคนเข้าสู่กฎกติกาเดียวกัน
หลักการประชาธิปไตยของชุมชนหนองพันจันทร์ภายใต้การบริหารจัดการทรัพยากรน้้า
มีรากฐานมาจากความรู้สึกร่วมว่าทรัพยากรน้้าเป็นของทุกคน ความรู้สึกนี้ไม่ใช่เป็นเพียงค้าพูดลอยๆ ที่
สัมผัสไม่ได้ หากแต่น้้าที่ผ่านการบริหารจัดการอย่างดีได้ท้าให้ชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านดีขึ้นอย่าง
เห็นได้ชัด นั่นคือท้าให้ความรู้สึกว่าเป็นเจ้าของทรัพยากรเป็นสิ่งที่เป็นจริงเพราะความเป็นเจ้าของ
แสดงออกผ่านความสามารถในการดัดแปลง โยกย้ายและจัดการสิ่งเหล่านั้นให้สามารถสนองความต้องการ
ความจ้าเป็นของประชาชนได้ หากประชาธิปไตยหมายถึงอ้านาจสูงสุดเป็นของประชาชน การบริหาร
จัดการน้้าที่หนองพันจันทร์ก็ชี้ชวนให้เห็นว่าอ้านาจสูงสุดในการบริหารจัดการเป็นของประชาชนตั้งแต่
การเป็นเจ้าของทรัพยากร เล็งเห็นประโยชน์ของการเป็นเจ้าของทรัพยากรและอ้านาจในการบริหารจัดการ
ทรัพยากรนั้น การมีส่วนร่วมในการก้าหนดกติกา (นิติบัญญัติ) การมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการการใช้น้้า
(บริหาร) การมีส่วนร่วมในการบังคับใช้กติกา (ตุลาการ) ก็สามารถเกิดขึ้นได้ เพียงแต่หน่วยราชการที่มี
หน้าที่ตามกฎหมายจะถอยออกมาก้าวหนึ่งปล่อยให้ชาวบ้านดูแลและบริหารจัดการกันเอง จากการเป็น
พี่เลี้ยงค่อยๆ ถอยมาเป็นผู้อ้านวยความสะดวกก็ท้าให้ชาวบ้านเข้มแข็ง ภาระของหน่วยงานรัฐก็ลดลง
วันนี้เจ้าหน้าที่ที่ดูแลอ่างเก็บน้้าห้วยมะหาดจึงมีเพียงคนเดียว และเป็นคนเดียวที่ดูแลอีกหลายอ่างในเวลา
เดียวกัน
78
