Page 426 - kpi20858
P. 426
385
ช่างหรือศิลปินไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยสามารถพิจารณาถึงมูลเหตุ
ส าคัญที่ก่อให้เกิดการกระแสความตื่นตัวทางการรับอิทธิพลจากศิลปะตะวันตกได้ดังนี้
ประการที่หนึ่ง มีผู้ก าหนดทิศทางการแสดงออกทางศิลปะที่ทรงอิทธิพล กล่าวคือ พระราช
นิยมของพระมหากษัตริย์มีส่วนอย่างมากต่อการสร้างสรรค์ผลงานของช่างหรือศิลปินชาวไทย โดย
ในแต่ละครั้งของการสร้างผลงานศิลปกรรม มักมีการก าหนดรูปแบบในการแสดงออกไว้ล่วงหน้า
อย่างชัดเจน ซึ่งรูปแบบที่ได้รับการยอมรับในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว คือ หาก
เป็นจิตรกรรมที่เขียนภายในวัดมักเป็นศิลปกรรมไทยแนวตะวันตก แต่หากน าไปติดตั้งในพระราช
วังมักเป็นศิลปกรรมแบบตะวันตก ส่วนในงานประติมากรรมมักได้รับการถ่ายทอดด้วยศิลปกรรม
แบบตะวันตก ซึ่งเป็นการสืบทอดแนวทางจากพระมหากษัตริย์รัชกาลก่อนหลายพระองค์ จากพระ
ราชนิยมนี้ได้เกิดกระแสของการสร้างงานศิลปะภายใต้อิทธิพลตะวันตกขึ้น อย่างไรก็ตามภายหลัง
จากเปลี่ยนแปลงการปกครอง เกิดผู้ก าหนดทิศทางศิลปกรรมใหม่ คือ ทหารที่มาจากพลเรือนท าให้
รูปแบบศิลปกรรมเปลี่ยนแปลง และการสื่อนัยความหมายได้เปลี่ยนตามไปด้วย
ประการที่สอง ระยะเวลาในการบ่มเพาะความรู้และประสบการณ์ของช่างหรือศิลปินไทย
อยู่ในช่วงเวลาที่สุกงอมเหมาะสม ซึ่งตรงกับรัชสมัยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
พอดี กล่าวคือ การฝึกฝนและการศึกษาศิลปะตะวันตกของศิลปินชาวไทย ที่ได้เริ่มต้นขึ้นอย่าง
จริงจังนับแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อผ่านกาลเวลาจนเกิดการสั่งสม
ความรู้ ตลอดจนมีการเก็บเกี่ยวประสบการณ์สุนทรียะอย่างลึกซึ้งที่มากเพียงพอ จนก่อให้เกิดการ
ส่งถ่ายความรู้ให้กับศิลปินในรุ่นถัดมา เช่นในกรณีของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระ
ยานริศรานุวัดติวงศ์ ที่ทรงงานร่วมกับจิตรกรต่างชาติ พระองค์ทรงเลือกรับและปรับประยุกต์จน
น าไปสู่การสร้างสรรค์รูปแบบผลงานเฉพาะองค์ แนวทางนี้ส่งอิทธิพลให้แก่จิตรกรชาวสยามหลาย
ท่าน อาทิ พระเทวาภินิมมิต และพระยาอนุศาสน์จิตรกร ที่ผลงานปรากฏอิทธิพลของสมเด็จพระ
เจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์อย่างเห็นได้ชัด ดังนั้นในรัชสมัยพระบาท
สมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงปรากฏว่ามีช่างหรือศิลปินที่มีความสามารถในการสร้างผลงาน
ศิลปกรรมไทยแนวตะวันตก และศิลปกรรมแบบตะวันตกได้เป็นจ านวนมาก โดยมีการพึ่งพาศิลปิน
ชาวต่างประเทศน้อยลง จากความสนใจในความรู้ที่เพิ่มพูนขึ้นนี้ ได้น าไปสู่กระแสการตื่นตัวต่อการ
สร้างสรรค์ผลงานภายใต้อิทธิพลตะวันตกเพิ่มขึ้น
ประการที่สาม มีสิ่งแวดล้อมทางวัตถุศิลปะที่ดี ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้า
เจ้าอยู่หัว ช่างหรือศิลปินสามารถพบเห็นผลงานส าคัญที่ทรงคุณค่า เพื่อใช้เป็นแหล่งสร้างแรง
บันดาลใจได้ เช่น ผลงานจิตรกรรมส าคัญของศิลปินชาวตะวันตกหรือศิลปินชาวไทยก่อนหน้า อาทิ
