Page 409 - kpi20858
P. 409
367
ศรีรัตนศาสดาราม ได้ปรากฏรูปทรงมนุษย์ที่แสดงกล้ามเนื้อ และในบางกรณีอาจมีการลงสี และ
แสง-เงา เพื่อสร้างรูปทรงในลักษณะ 3 มิติ รวมทั้งยังมีการจัดท่วงท่าที่ดูสมจริงตามธรรมชาติมาก
ยิ่งขึ้น เช่นเดียวกันกับรูปทรงเทพบุตรและเทพธิดา ทั้งที่วัดสามแก้วและวัดสุวรรณดาราราม ซึ่ง
เขียนโดยพระยาอนุศาสน์ จิตรกร ที่น าเสนอความงามแบบผสมผสานลักษณะของไทยเข้ากับการ
เขียนรูปทรงเหมือนจริงแบบตะวันตก
เมื่อกล่าวถึงการสร้างรูปทรงในลักษณธผสมผสานเช่นนี้พบว่า ในผลงานภาพลายเส้นและ
ภาพประกอบฝีพระหัตถ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และสมุด
ภาพเทพ มนุษย์ ยักษ์ ลิง ของพระเทวาภินิมมิต ตลอดจนที่จิตรกรรมฝาผนังที่พระระเบียงวัดพระศรี
รัตนศาสดาราม โดยจิตรกรทั้ง 70 คน มีอิทธิพลของรูปแบบตะวันตกน้อยกว่า เมื่อเทียบกับภาพ
จิตรกรรมฝาผนังที่วัดสามแก้ว และวัดสุวรรณาดาราราม ซึ่งเขียนโดยพระยาอนุศาสน์ จิตรกร โดย
สามารถกล่าวถึงในรายละเอียดดังนี้
รูปทรงหลักคือตัวละครส าคัญในเรื่องรามเกียรติ์ ที่พระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
ยังคงถูกสงวนรูปแบบ และแสดงความงามเชิงนาฏลักษณ์ตามขนบนิยมดั้งเดิมของไทยเอาไว้
หากแต่อาจมีเพียงการวาดใบหน้ามนุษย์ให้สมจริง หรือมีการลงสีและก าหนดค่าแสงเงาให้รูปทรงมี
มิติมากยิ่งขึ้นเท่านั้น ในขณะที่ชาวบ้านหรือตัวประกอบที่มีความส าคัญน้อยลงไป ช่างเขียนมีอิสระ
มากพอในการถ่ายทอดแสดงความเหมือนจริงได้มากกว่า ในท านองเดียวกันกับสมุดภาพลายเส้น
ของพระเทวาภินิมมิต ที่สันนิษฐานว่าถูกน ามาใช้เป็นต้นแบบของการสร้างงานจิตรกรรมที่พระ
ระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ยังคงแสดงรูปลักษณ์ตามแบบอย่างจิตรกรรมตามขนบนิยม
หากแต่ได้ดัดแปลงใบหน้าและกล้ามเนื้อให้สมจริงอย่างตะวันตกมากขึ้น อย่างไรก็ตามภาพลักษณ์
ที่เกิดจากการผสมผสานในลักษณะนี้ได้เกิดขึ้นมาก่อนหน้าเนิ่นนานแล้ว โดยปรากฏในผลงานส าคัญ
หลายชิ้นของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ซึ่งภาพลายเส้นและ
ภาพประกอบฝีพระหัตถ์ชุดทศชาติชาดกสามารถเป็นเครื่องพิสูจน์ให้เห็นถึงพระอัจฉริยภาพในการ
เลือกสรรความงามของทั้งสองวัฒนธรรมมาปรับใช้ในการสร้างสรรค์ได้เป็นอย่างดี ผลงานของ
พระองค์ประกอบด้วยเส้นสายอันอ่อนช้อยอย่างจิตรกรรมตามขนบนิยมของไทย แต่ทว่าผสาน
แทรกด้วยสัดส่วนและกล้ามเนื้ออย่างตะวันตกแต่พองาม ในขณะที่เมื่อน ามาเปรียบเทียบกับภาพ
จิตรกรรมที่วัดสามแก้ว และวัดสุวรรณดารารามพบว่า รูปทรงแบบผสมผสานลักษณะไทยเข้ากับ
ตะวันตกปรากฏเพียงที่ผนังตอนบน ซึ่งแสดงภาพเหล่าเทพบุตรและเทพธิดาก าลังเหาะเหินล่องลอย
ในอากาศแต่เพียงเท่านั้น โดยที่ผนังถัดลงมาซึ่งเป็นพื้นที่ส่วนมากมีการน าเสนอด้วยรูปทรงใน
ลักษณะเหมือนจริง แม้ว่ากล้ามเนื้อและสัดส่วนจะยังถ่ายทอดไม่ถูกต้องตามหลักกายวิภาคนัก แต่
