Page 198 - kpi20858
P. 198
155
(ป้อม) และพระยาปลัดไม่ได้รับบ าเหน็จในการสงครามครั้งนั้น พระยามหาอ ามาตย์ (ป้อม)
รอดตัวก่อน แต่พระยาปลัดอับมาจนถึงรัชกาลที่ ๔ จึงได้เป็นเจ้าพระยามหิศราธิบดี ท่าน
279
ผู้หญิงโม้ หม่อมฉันก็เข้าใจว่าได้เป็นท้าวสุรนารีต่อเมื่อรัชกาลที่ ๔
ข้อความข้างต้นของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด ารงราชานุภาพที่ทรงเขียนขึ้น
เพื่ออธิบายความแก่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ซึ่งพระองค์เกิด
ความคลางแคลงสงสัยในคุณความดีของท้างสุรนารีนั้น มีความสอดคล้องกับร่างจารึกส าหรับประดับ
ที่ฐานอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี ซึ่งกล่าวถึงวีรกรรมความกล้าหาญของท่านผู้หญิงโม ทว่ากลับมีความ
แตกต่างกันเรื่องพระยาปลัด ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด ารงราชานุภาพได้ทรง
อธิบายว่า ได้รับพระราชทานยศเป็น เจ้าพระยามหิศราธิบดี ในรัชกาลที่ 4 ทว่าในเอกสารสร้าง
อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีนั้นระบุว่า ได้รับการพระราชทานยศในรัชกาลที่ 3 อย่างไรก็ตามต่อมาภายหลัง
เมื่อท้าวสุรนารีเสียชีวิตแล้ว อัฐิของท่านได้ถูกน าไปบรรจุอยู่ในองค์ธาตุขนาดเล็ก เพื่อเป็นที่สักการบูชา
ต่อไป
เมื่อกล่าวถึงประวัติการสร้างวัตถุเพื่อระลึกถึงท้าวสุรนารีนั้น แต่เดิมปรากฏเพียงกู่ขนาด
เล็ก ที่ภายในบรรจุอัฐิของท้าวสุรนารี ตลอดจนแผ่นจารึกนามและอายุไว้เท่านั้น กู่ดังกล่าวสร้างไว้
ที่วัดกลาง จังหวัดนครราชสีมา ต่อมาเกิดทรุดโทรมไปตามกาลเวลา ประกอบกับมีขนาดเล็กไม่สม
กับคุณงามความดีที่คุณหญิงได้เคยกระท าไว้ ดังนั้นใน ปี พ.ศ.2477 ชาวนครราชสีมาจึงเกิดความ
ต้องการสร้างอนุสาวรีย์ขึ้นเพื่อเชิดชูเกียรติแก่ท้าวสุรนารี ดังที่ปรากฏในประวัติการสร้างอนุสารีย์
ท้าวสุรนารี ความว่า “องค์ธาตุท้าวสุรนารีเดิมสร้างไว้ที่วัดกลาง ก่อเป็นกู่ขนาดเล็ก บรรจุอัฏฐิ
ภายในมีศิลาจารึกชื่อและอายุไว้ ได้ทรุดโทรมลง ทั้งอยู่ในที่คับแคบไม่สง่างดงามสมเกียรติแห่งท่าน
280
วีรสตรีนี้” ด้วยเหตุนี้ชาวจังหวัดนครราชสีมาจึงพร้อมใจกันบริจาคสร้างอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีขึ้น
อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี ถือเป็นอนุสาวรีย์สามัญชนรูปแรกของไทย กล่าวคือ ในอดีตการสร้าง
อนุสาวรีย์นั้นกระท าแต่ในพระมหากษัตริย์เท่านั้น ดังที่ สายพิน แก้วงามประเสริฐ ได้กล่าวถึงการ
สร้างอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี ความว่า “หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองแล้ว ธรรมเนียมในการสร้าง
อนุสาวรีย์ได้เปลี่ยนแปลงไป จากเดิมที่มักเป็นอนุสาวรีย์ของพระมหากษัตริย์ เปลี่ยนมาเป็น
“สามัญ” ก็สามารถมีอนุสาวรีย์เป็นอนุสรณ์วีรกรรมได้ อนุสาวรีย์ของ “สามัญชน” คนแรกคือ
279 เรื่องเดียวกัน, 316-318.
280 “การสร้างอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีที่นครราชสีมา”เอกสารจดหมายลายลักษณ์, กรมศิลปากร, (4)ศธ 2.3.6.9/2, หอ
จดหมายเหตุแห่งชาติ.
