Page 305 - kpi17073
P. 305
304 การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 16
ความสัมพันธ์ระหว่างข้าราชการฝ่ายการเมือง
และข้าราชการประจำ
บทนำ
“ระบบราชการ (Bureaucracy)” ถือเป็นกลไกที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในการบริหาร
ราชการแผ่นดินและขับเคลื่อนนโยบายของรัฐบาลในฐานะฝ่ายบริหาร (Executive) ของประเทศ
มีเป้าหมายสำคัญในการพัฒนาประเทศและตอบสนองความต้องการของประชาชนโดย
“ข้าราชการการเมือง” นั้นถือเป็นองค์ประกอบส่วนสำคัญของกลไกดังกล่าวโดยมีหน้าที่ในการ
1
กำหนดนโยบายและเป้าหมายในการพัฒนาประเทศ ซึ่งจากบทบาหน้าที่ดังกล่าวส่งผลให้
ข้าราชการการเมืองมีความเกี่ยวข้องโดยตรงในการตัดสินใจเชิงคุณค่า (Value judgement) โดย
อ้างความชอบธรรมที่เกิดจากการได้รับเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชนมากำหนดคุณค่าดังกล่าว
เพื่อสะท้อนเจตนารมณ์และความต้องการของประชาชน 2
นอกจากบทบาทดังกล่าวแล้วข้าราชการการเมืองยังมีบทบาทหลักในการบังคับบัญชาและ
3
กำกับดูแลการปฏิบัติงานของ “ข้าราชการประจำ” ซึ่งเป็นองค์ประกอบที่มีบทบาทหลักในการ
บริหารหรือการรับเอานโยบายของข้าราชการการเมืองไปปฏิบัติให้บรรลุผลสำเร็จตามคุณค่าที่
ข้าราชการการเมืองได้กำหนดไว้ รวมทั้งให้ข้อเสนอแนะและข้อมูลเพื่อใช้ในการตัดสินใจของ
ข้าราชการการเมืองสภาวการณ์ที่เกิดขึ้นส่งผลให้ข้าราชการการเมืองและข้าราชการประจำมีความ
สัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิดหรืออาจกล่าวได้ว่าความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นนั้นเปรียบเสมือนคนละด้านของ
4
เหรียญอันเดียวกัน และเป็นการยากที่จะแบ่งบทบาทหน้าที่ระหว่างข้าราชการการเมืองกับ
ข้าราชการประจำให้ชัดเจนและพยายามจัดความสัมพันธ์ให้มีความเหมาะสม
โดยในปัจจุบันปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างข้าราชการการเมืองและข้าราชการประจำนั้น
นับเป็นประเด็นที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการขับเคลื่อนการบริหารราชการแผ่นดินของประเทศ
ไทยเนื่องจากข้าราชการการเมืองได้ก้าวเข้าไปมีบทบาทโดยตรงต่อการแต่งตั้งและโยกย้าย
ข้าราชการประจำเพื่อตอบสนองความต้องการของข้าราชการการเมืองอันทำให้การแต่งตั้งและ
โยกย้ายที่เกิดขึ้นมิได้ดำเนินการไปตามระบบคุณธรรม (Merit system) แต่อาจมีลักษณะเป็นไป
1 ข้าราชการการเมือง (Political official) หมายถึง นักการเมืองที่ดำรงตำแหน่งทางการเมืองในฝ่ายบริหาร
(Executive) ของประเทศ อาทิ นายกรัฐมนตรี รองนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการและรัฐมนตรีช่วยว่าการ เป็นต้น
2 ชัยอนันต์ สมุทวณิช, ปัญหาการพัฒนาทางการเมืองไทย (กรุงเทพ: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,
2536), หน้า 227-228
การประชุมกลุ่มย่อยที่ 3 ทำงานในระบบราชการตามระบบคุณธรรม (Merit system) ซึ่งข้าราชการประจำนั้นแบ่งเป็นข้าราชการพลเรือนและ
3
ข้าราชการประจำ (Government official) หมายถึง บุคคลที่ได้รับการคัดเลือก บรรจุและแต่งตั้งให้เข้ามา
ข้าราชการทหาร
4
สร้อยตระกูล อรรถมานะ, ความสัมพันธ์ระหว่างข้าราชการการเมืองและข้าราชการประจำ (กรุงเทพ:
คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2544), หน้า 1
