Page 49 - kpiebook67011
P. 49
48 ประชาธิปไตยในความคิดของฮันนาห์ อาเรนดท์
เบ็ดเสร็จนิยม ดังนั้นตามที่ได้กล่าวไป ประชาธิปไตยจะไม่สามารถเกิดขึ้นได้หากปราศจากความเป็น
การเมืองที่ยึดโยงให้มนุษย์นั้นมีพันธะและมีปฏิสัมพันธ์กันในการเมือง การท�าความเข้าใจประชาธิปไตย
ของอาเรนดท์จึงต้องท�าความเข้าใจต่อสภาวะมนุษย์ โดยเฉพาะการแสดงตน จึงมีความส�าคัญ
Vita Activa มาจากภาษาละตินในยุคกลาง ซึ่ง Vita หมายถึงชีวิต และ Activa แปลว่า
กิจกรรม Vita Activa จึงไม่ได้เป็นเพียงความหมาย หรือเป็นภาพสะท้อนของชีวิตมนุษย์ทุก ๆ คน
แต่เป็น “เงื่อนไข” ที่มนุษย์จะต้องพบเจอเมื่อมีชีวิตอยู่ ผ่านกิจกรรมพื้นฐานสามอย่างของมนุษย์ คือ
80
แรงงาน ผลงาน และการแสดงตน
แรงงาน หรือ labour นั้นหมายถึงกระบวนการทางชีววิทยาของร่างกายมนุษย์ กิจกรรม
ที่เกี่ยวข้องกับการท�าให้ชีวิตด�ารงอยู่ได้ทั้งหมดนั้นคือแรงงาน ซึ่งเงื่อนไขของแรงงานนั้นก็คือชีวิตนั่นเอง
ผลงาน หรือ work คือสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นจากการมีอยู่ของมนุษย์ ร่วมถึงการกระท�าของมนุษย์
จึงกลายเป็นโลกที่ถูกสร้างขึ้นจากสิ่งต่าง ๆ ที่ไม่ใช่ธรรมชาติ “โลก” เสมือนนี้ จึงเป็นผลงานที่ถูกสร้าง
โดยมนุษย์ สรรพสิ่งต่าง ๆ รอบตัวปัจเจกจึงเป็นผลงานทั้งสิ้น กล่าวคือ ผลงานไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้น
ตามธรรมชาติ แต่เป็นสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นและประกอบกันเป็นโลก ที่มีบริบทเฉพาะหนึ่ง ๆ
การแสดงตน หรือ action ที่ไม่ได้แปลว่า “การกระท�า” เพราะเกรงว่าความหมายจะไม่ตรงกับ
สิ่งที่อาเรนดท์เสนอ ประกอบกับมีผู้แปล action เป็นภาษาไทยไว้ก่อนแล้ว ซึ่งให้ความหมายได้ตรงประเด็น
(พิศาล 2561) การแสดงตนนั้นเป็นกิจกรรมเดียวที่จะเกิดขึ้นได้ต่อเมื่อมีความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์
กับมนุษย์คนอื่น เป็นเงื่อนไขของมนุษย์ในการอยู่ร่วมกับคนหมู่มาก ซึ่งชีวิตมนุษย์ ที่อาศัยอยู่ในโลก
และหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น และเกี่ยวข้องกับการเมืองด้วยเหตุใดเหตุหนึ่ง การแสดงตน
จึงเป็นการแสดงให้เห็นว่ามนุษย์มีชีวิตอยู่ท่ามกลางมนุษย์คนอื่น ๆ การมีจ�านวนที่มากมาย (plurality)
ของมนุษย์ในทางหนึ่ง จึงเป็นการบ่งบอกว่ามนุษย์นั้นมีความเหมือนที่เป็นประเภทเดียวกัน เช่น มีร่างกาย
มีชีวิต มีศักยภาพ หรือมีการผลิต แต่ในทางกลับกัน การเป็นมนุษย์นั้นไม่ใครเหมือนกันในเชิงปัจเจก
แต่ละคนมีวิถีชีวิตที่แตกต่าง มนุษย์คนหนึ่งจึงไม่เหมือนกับคนที่เคยอยู่ ก�าลังอยู่ หรือจะมีชีวิตอยู่ในอนาคต
ทั้งสามนั้นมีความส�าคัญในการเข้าใจสภาวะของมนุษย์ที่มีเงื่อนไขในการที่มนุษย์นั้น ได้เข้ามา
อาศัยอยู่ภายใต้บริบทของสังคมหรือ “โลก” หนึ่ง ๆ ซึ่งแน่นอนว่าเงื่อนไขก็ต่างกัน สภาวะของมนุษย์นั้น
ก็ต่างกัน ดังนั้นมนุษย์จึงมีความแตกต่างหลากหลาย (multiplicity) ในแต่ละคน ส่งผลให้กิจกรรมนั้น
แตกต่างกันออกไปด้วย ซึ่งกิจกรรมทั้งสามนั้นก็มีความแตกต่างกันในแง่ที่ แรงงานกับผลงานนั้น สามารถ
เกิดขึ้นได้โดยที่มนุษย์นั้น ไม่ต้องมีมนุษย์คนอื่นมาเกี่ยวข้อง เพราะเป็นกิจกรรมที่สามารถท�าได้ด้วยตัวเอง
ไม่ว่าจะเป็นการรักษาชีวิตให้ด�ารงอยู่ หรือการสร้าง ผลิต หรือเปลี่ยนแปลงวัตถุดิบที่มีอยู่ในธรรมชาติ
ให้เป็นสิ่งอื่นได้ แต่การแสดงตนนั้น เป็นกิจกรรมที่ต้องการการมีอยู่ของคนอื่น ๆ จึงจะท�าให้การแสดงตนนั้น
80 Ibid. 7–9.
