Page 90 - 23464_Full text

89

ที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างสูงจากสังคม อาทิ ปรากฏการณ์ “งูเห่า” ปรากฏการณ์ซื้อเสียงโหวตในสภา
90
(ที่สื่อเรียกว่าการ “แจกกล้วย”) ปัญหาการซื้อตัว ส.ส. ปัญหาการต่อรองของพรรคเล็ก เป็นต้น
สรุป ระบบเลือกตั้งผสมแบบเสียงข้างมากที่น ามาใช้ในการเลือกตั้ง 2566 ท าให้การจัดตั้ง

รัฐบาลผสมประกอบด้วยจ านวนพรรคการเมืองที่ลดน้อยลงเมื่อเทียบกับรัฐบาลผสมที่เกิดขึ้นหลัง
การเลือกตั้งปี 2562 ก้าวพ้นจากสภาวะรัฐบาลปริ่มน้ า แต่การเปลี่ยนระบบเลือกตั้งกลับมาใช้ระบบ
ผสมแบบเสียงข้างมากในปี 2566 ไม่ได้น าไปสู่การจัดตั้งรัฐบาลพรรคเดียวเสียงข้างมากเด็ดขาด
เหมือนในอดีตช่วงปี 2548 เนื่องจากภูมิทัศน์ทางการเมืองที่เปลี่ยนแปลงไป ซึ่งตอกย้ าประเด็นส าคัญ

ทางทฤษฎีเกี่ยวกับการออกแบบสถาบันทางการเมือง (institutional design) ว่าสถาบันและกฎกติกา
ทางการเมืองแบบเดียวกันเมื่อน ามาใช้ในบริบทที่เปลี่ยนแปลงไป ผลลัพธ์ไม่จ าเป็นต้องเหมือนเดิม
ฉะนั้นระบบเลือกตั้งบัตร 2 ใบที่เริ่มน ามาใช้ในสังคมไทยครั้งแรกในรัฐธรรมนูญฉบับ 2540 เมื่อถูกน า
กลับมาใช้ใหม่ในปัจจุบันซึ่งการเมืองมีความสลับซับซ้อนขึ้น มีความเปลี่ยนแปลงทั้งในภาคพรรค

การเมือง รูปแบบความขัดแย้งทางสังคม และอุดมการณ์ความคิดของผู้เลือกตั้ง ก็ท าให้ผลลัพธ์ทาง
91
การเมืองของการใช้กติกาการเลือกตั้งเดียวกันไม่ได้มีผลลัพธ์เหมือนเดิม
ประเด็นที่ต้องหมายเหตุไว้เมื่อวิเคราะห์ความเข้มแข็งและเสถียรภาพของรัฐบาลคือ
ในสังคมไทยซึ่งระบอบประชาธิปไตยยังไม่ลงหลักปักฐาน เสถียรภาพของรัฐบาลย่อมถูกก าหนดจาก
หลายเหตุปัจจัยมิใช่เพียงแค่ระบบเลือกตั้ง ไม่ว่าจะเป็นการรัฐประหารที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง รวมถึง

ปรากฏการณ์ทางการเมืองที่อ านาจฝ่ายตุลาการเข้ามาเกี่ยวข้องกับการเมืองจนสามารถเปลี่ยน
ดุลอ านาจทางการเมืองและสั่นคลอนรัฐบาลได้ (Dressel and Khemthong 2019; Mérieau 2016)
สภาพของประชาธิปไตยที่ยังถดถอยเช่นนี้ ส่งผลให้เสถียรภาพของรัฐบาลและความอยู่รอดของ

หัวหน้ารัฐบาลไม่ได้ถูกก าหนดจากผลการเลือกตั้งและความเป็นปึกแผ่นของพรรคร่วมรัฐบาลเท่านั้น
ในกรณีของไทยจึงไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจนเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างระบบเลือกตั้งกับ

ความเข้มแข็งและเสถียรภาพของรัฐบาลแบบเดียวกับกรณีศึกษาในต่างประเทศได้ เพราะรัฐบาลที่มี
เสียงข้างมากเด็ดขาดและได้รับการสนับสนุนจากประชาชนอาจไม่สามารถอยู่ครบวาระเพราะถูกท าให้
หมดวาระไปด้วยวิธีการที่ผิดกฎหมายหรือกลไกทางการเมืองนอกรัฐสภาเนื่องจากสภาพสังคมมี

การแตกแยกแบ่งขั้วสูงจนเกินไป (deep polarization) รวมถึงกองทัพและชนชั้นน ายังคงไม่ยอมรับ
กติกาประชาธิปไตยของการเปลี่ยนผ่านอ านาจอย่างสันติผ่านการเลือกตั้ง

90 “‘นักวิชาการ’ ยก การเมืองยุค รบ.ประยุทธ์ เป็น ‘การเมืองแบบงูเห่ากินกล้วย’,” มติชน, 27 ก.พ. 2564;
““สมคิด” ช าแหละประชาธิปไตยแบบ “แจกกล้วย” ไม่อายฟ้าดิน หวังแค่แสวงประโยชน์,” กรุงเทพธุรกิจ, 27 มิ.ย.
2565.
91 ดู Paul Pierson, “The Limits of Design: Explaining Institutional Origins and Change,” Governance,
13 (2000) : 475-499; Shaun Bowler and Todd Donovan, The Limits of Electoral Reform (Oxford:
Oxford University Press, 2013).