Page 8 - รายงานฉบับสมบูรณ์

บทที่ 1

บทน า

1.1 หลักการและเหตุผล

พรรคการเมืองเป็นองค์ประกอบส าคัญของระบอบประชาธิปไตยที่สมบูรณ์ พรรคการเมืองเป็น

ช่องทางให้ประชาชนส่งผ่านความต้องการของพวกตนไปเป็นนโยบายของรัฐ สิทธิในการจัดตั้งหรือเข้าร่วมกับ
พรรคการเมืองจึงเป็นสิทธิมนุษยชนที่ถูกรับรองไว้ในมาตรา 20 ของค าประกาศสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

1
(Universal Declaration of Human Rights) แต่ในขณะเดียวกัน พรรคการเมืองก็เคยถูกใช้เป็นเครื่องเถลิง
อ านาจของเผด็จการผู้ท าลายระบอบประชาธิปไตยนั้นเองด้วย พรรคการเมืองจึงเป็นองค์ประกอบที่ขาดไม่ได้
แต่ก็ไม่อาจปล่อยละเลยไม่ควบคุม

ปัจจุบันเป็นที่ยอมรับกันว่า การปกครองในระบอบประชาธิปไตยนั้นต้องเคารพสิทธิเสรีภาพ
ของประชาชน เปิดโอกาสให้ประชาชนน าเสนอแนวคิดทางการเมืองที่หลากหลาย แต่ในขณะเดียวกัน

การใช้สิทธิเสรีภาพของประชาชนนั้นไม่อาจเป็นไปในทางที่เป็นอันตรายต่อประชาธิปไตยเอง หากบุคคล
หรือองค์กรใดใช้สิทธิเสรีภาพของตนเองเพื่อล้มล้างระบอบประชาธิปไตย บุคคลหรือองค์กรนั้นต้องถูกสกัด

หรือลงโทษ เป็นไปตามหลักประชาธิปไตยป้องกันตนเอง (militant democracy) ซึ่งเป็นพื้นฐานที่มาของ

การยุบพรรคการเมือง

อย่างไรก็ดี การยุบพรรคการเมืองถือเป็นการกระท าที่กระทบสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานของพลเมือง คือ
สิทธิในการรวมกลุ่มกันทางการเมือง (rights to political assembly) สิทธิในการก าหนดใจตนเอง (rights to

self-determination) จึงยังต้องอยู่ภายใต้หลักการสากลเรื่องการจ ากัดสิทธิเสรีภาพ คือ การจ ากัดสิทธิ

2
เสรีภาพนั้น ต้องเป็นไปเพื่อปกป้องคุณค่าอื่นที่ส าคัญเท่ากันหรือสูงกว่า โดยต้องเป็นไปตามหลักความได้
สัดส่วน (the principle of proportionality) กล่าวคือ มาตรการยุบพรรคต้องน าไปสู่จุดหมายได้จริง

มาตรการยุบพรรคต้องเป็นทางเลือกสุดท้ายที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ และมาตรการยุบพรรคต้องไม่กระทบ

3
สารัตถะส าคัญแห่งสิทธิจนเกินสัดส่วน
นอกจากนี้ กระบวนการยุบพรรคต้องเป็นไปตามหลักนิติธรรม (the rule of law, the natural

justice principle) นั่นคือ กฎหมายต้องระบุความผิด และโทษไว้อย่างชัดเจน กระบวนการไต่สวนต้องเป็นไป
โดยเปิดเผย ปราศจากข้อครหา เปิดโอกาสให้ผู้ถูกร้องชี้แจงป้องกันสิทธิตนเองเต็มที่ โดยศาลที่เป็นกลางและ

เที่ยงธรรม

1 See ‘Universal Declaration of Human Rights at 70: 30 Articles on 30 Articles – Article 20’ Office of the High Commission on
Human Rights <https://www.ohchr.org/en/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=23954&LangID=E>.
2 Article 5, International Covenant on Civil and Political Rights.
3 วรเจตน์ ภาคีรัตน์, กฎหมายปกครอง ภาคทั่วไป (นิติราษฎร์ 2554) 57-62.

~ 5 ~