Page 85 - kpi20899
P. 85
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
ความตระหนักในสิทธิชุมชนจึงเป็นเงื่อนไขส้าคัญในการท้าให้เกิดพลวัตของการจัดการทรัพยากรน้้า
ในขณะที่กระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชนเป็นกระบวนการตามหลักประชาธิปไตยชุมชน
อย่างไรก็ตามทุนทางสังคมไม่ได้ถูกสร้างมาจากจิตส้านึกร่วมและแบบแผนความร่วมมือเพียงอย่าง
เดียว หากแต่พลังแห่งการสร้างสรรค์ได้ท้าให้เกิดการก่อรูปของทุนทางสังคมในลักษณะของทุนทางสังคม
ที่เป็นปัจจุบันและรองรับต่อสถานการณ์ในอนาคต กล่าวคือภายใต้ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น คนในชุมชน
ผู้น้าชุมชน จะน้าเอาความรู้ ภูมิปัญญาและบทเรียนจากประวัติศาสตร์ชุมชน มาสร้างการรับรู้ในการ
เปลี่ยนแปลงด้านทรัพยากร น้าไปสู่การปรับทิศทางหรือการหาวิธีการแก้ปัญหา เพื่อสนองความต้องการ
ของตนเองและคนในชุมชน เมื่อแก้ปัญหาได้ก็สั่งสมกลายเป็นความรู้ใหม่ในการบริหารจัดการทรัพยากรน้้า
และเมื่อเกิดความเปลี่ยนแปลงและต้องเผชิญวิกฤตในการบริหารจัดการอีก ก็จะเข้าสู่กระบวนการ
ปรับทิศทางเพื่อแก้ปัญหาอีก ท้าให้ความรู้และกระบวนการจัดการน้้าไม่หยุดนิ่งตายตัว แม้แต่กระบวนการ
ประชาธิปไตยชุมชนและการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการน้้าก็ไม่หยุดนิ่งตายตัวเช่นกัน
4.7 บทเรียนการจัดการทรัพยากรน้้า
4.7.1 ประชาชนในชุมชนมีมโนทัศน์เรื่องประชาธิปไตย แต่เป็นมโนทัศน์ที่แยกออกจากวิถีชีวิต
เป็นมโนทัศน์ที่ถูกก้าหนดโดยรัฐ ระบบการศึกษาและสื่อมวลชน แต่ในวิถีชีวิตของชาวบ้าน การตกลงหรือ
ท้าอะไรให้กับส่วนรวมได้ใช้กระบวนการมีส่วนร่วมและการปรึกษาหารือตามแนวทางประชาธิปไตยมา
แต่ดั้งเดิมแล้ว กระบวนการ สถาบัน วิธีการจึงอาจไม่สอดคล้องกับมโนทัศน์ที่รัฐและการศึกษาพยายาม
กล่อมเกลา เมื่อถูกถามถึงประชาธิปไตยจึงเป็นเรื่องของการตรวจสอบ ควบคุม เหมือนกับความพยายาม
ถามว่าวิธีการบริหารจัดการเป็นประชาธิปไตยหรือไม่ หากเรายอมรับได้ว่าวิธีการ กระบวนการเป็นสิ่งที่
ประชาชนมีสิทธิที่จะเลือกเองสร้างสรรค์เองบนพื้นฐานของทุนที่แต่ละสังคมมี เน้นไปที่เป้าหมายและ
หลักการของประชาธิปไตย แต่ละชุมชนก็จะมีกระบวนการที่แตกต่างกันออกไปแต่มุ่งสู่ เสรีภาพ สันติภาพ
เสมอภาคและภราดรภาพ ก็จะช่วยเปลี่ยนแปลงมโนทัศน์ที่มีต่อประชาธิปไตย เปลี่ยนคนที่เกลียดกลัว
ค้าๆ นี้ให้เข้าใจได้มากยิ่งขึ้น
4.7.2 การมีส่วนร่วมอาจมิได้หมายถึงการปรากฏตัวในที่ประชุมสาธารณะเพื่อมายกมือ แสดง
ความเห็นหรือรับฟังนโยบายจากภาครัฐอีกต่อไป เพราะขัดกับวิถีการท้ามาหากินของชาวบ้าน เพราะ
ปัจจุบันชาวบ้านสามารถประยุกต์เอาเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาใช้ในกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างคาดไม่ถึง
ผู้น้า และตัวแทนต่างๆ ถูกก้ากับ ควบคุม ตรวจสอบ และถูกร้องขอ ให้ต้องรับฟังข้อเสนอแนะ ปัญหาและ
84
