Page 89 - kpi20899
P. 89
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
5.1 ผลการศึกษา
ชุมชนหนองพันจันทร์เกิดขึ้นพร้อมกับการขยายตัวของพื้นที่การผลิตทางการเกษตรเพื่อตอบสนอง
ต่อการพัฒนาประเทศที่มุ่งไปสู่การผลิตเพื่อการส่งออกในยุคเริ่มต้นของแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชาติ คนรุ่นแรกที่เข้าสู่พื้นที่ ส่วนมากเข้ามาตั้งแต่ปี พ.ศ.2507 เป็นต้นมา จากสภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์
ค่อยๆ ถูกแปรเปลี่ยนเป็นพื้นที่สัมปทานป่าไม้ และกลายเป็นแปลงเกษตรประเภทพืชไร่ จากดินที่อุดม
สมบูรณ์ถูกท้าลายหน้าดินและใช้สารเคมีจนธาตุอาหารในดินต่้า ฝนซึ่งเป็นแหล่งน้้าทางธรรมชาติแหล่ง
เดียวส้าหรับการเกษตรก็เริ่มลดน้อยลงไม่ตกตามฤดูกาล ผลผลิตจึงต่้าลง หนี้สินของชาวบ้านเพิ่มพูนขึ้น
นับเป็นความเปลี่ยนแปลงที่คนในชุมชนได้รับรู้ร่วมกัน แต่สิ่งที่เกิดขึ้นและสวนทางกับความเสื่อมโทรม
ของทรัพยากรก็คือการร่วมแรงร่วมใจของคนในชุมชนที่แม้ว่าจะอพยพโยกย้ายกันมาจากคนละถิ่น และ
มาตั้งบ้านเรือนที่ห่างจากกันอย่างมาก แต่พวกเขากลับสามารถร่วมแรงร่วมใจกันสร้างพลังของชุมชนจาก
การพึ่งพาอาศัยกันและกันได้แน่นแฟ้นมากยิ่งขึ้น
กระบวนการจัดการทรัพยากรน้้าของชุมชนหนองพันจันทร์เป็นกระบวนการประชาธิปไตย
ตามแนวคิดและหลักการประชาธิปไตยชุมชน โดยมีทุนทางสังคมที่สร้างมาจากจิตส้านึกร่วมและแบบแผน
ความร่วมมือกับทุนทางสังคมที่สร้างมาจากพลังแห่งการสร้างสรรค์ เป็นเงื่อนไขส้าคัญที่ท้าให้ประชาชน
มีความรู้สึกเป็นเจ้าของและได้รับประโยชน์จากการจัดการน้้า เอื้อให้เกิดการมีส่วนร่วม ทั้งในการก้าหนด
กติกา ควบคุม ตรวจสอบและใช้กฎกติกาเหล่านั้นให้เกิดประสิทธิภาพ บทเรียนการจัดการทรัพยากรน้้า
ตามแนวทางประชาธิปไตยชุมชน คือ การให้ความส้าคัญกับบทบาทของประชาชนในฐานะเจ้าของทรัพยากร
และค้านึงถึงทุนทางสังคมที่สั่งสมอยู่ในชุมชน อันจะเอื้อให้เกิดการมีส่วนร่วมและผลของการบริหารจัดการ
น้้าที่เกิดประโยชน์ต่อประชาชนโดยตรง มโนทัศน์ประชาธิปไตยที่ไม่แยกออกจากวิถีชิตของประชาชน
ในชุมชน นวัตกรรมการมีส่วนร่วมของประชาชนในยุคเทคโนโลยีการสื่อสารที่ทันสมัย ความสัมพันธ์ระหว่าง
รัฐกับชุมชนในเรื่องการบริหารจัดการทรัพยากร ความหมายที่ถูกสร้างขึ้นใหม่เรื่องความรู้ การศึกษา และ
ทรัพยากร ตัวแบบของการจัดการทรัพยากรน้้าตามแนวทางประชาธิปไตยชุมชนคือทุนทางสังคม
เป็นเงื่อนไขส้าคัญของกระบวนการประชาธิปไตยชุมชน ซึ่งเป็นรูปแบบของการปรึกษาหารือที่ต้องอาศัย
การสื่อสารที่ทันสมัย ยึดหลักความเป็นธรรม ความมีเหตุผล ความไว้เนื้อเชื่อใจ และการพูดคุยอย่างเป็นมิตร
แบบสุนทรียสนทนา ประกอบกับความตระหนักในสิทธิชุมชน จึงก่อให้เกิดพลวัตของการบริหารจัดการน้้าได้
88
