Page 31 - kpi20899
P. 31
“การถอดบทเรียนชุมชนเพื่อการปฏิรูปกระบวนการจัดการทรัพยากร : พลวัตแห่งการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรน ้า
ในพื นที่ต้าบลหนองพันจันทร์ อ้าเภอบ้านคา จังหวัดราชบุรี” โดย ดร.ปริชัย ดาวอุดม และนายเจษฎา เนตะวงศ์
เชิงทฤษฎีที่มีอยู่ได้ เรียกว่า ทฤษฎีถึงจุดอิ่มตัว (theoretical saturation) กระบวนการวิจัยจึงยุติลง ดังนั้น
จ้านวนกรณีศึกษาหรือจ้านวนข้อมูลจึงมิใช่ตัวก้าหนดการเก็บข้อมูล ความสมบูรณ์ของมโนทัศน์และทฤษฎี
ที่ถูกสร้างขึ้นจากข้อมูลที่เป็นปรากฏการณ์ของสังคมที่ต้องการศึกษา คือหัวใจส้าคัญของการเก็บข้อมูล
(นภาภรณ์ หะวานนท์และคณะ, 2550 หน้า 18)
อย่างไรก็ตามแม้ว่าวิธีวิทยาการสร้างทฤษฎีจากฐานราก จะริเริ่มและบุกเบิกขึ้นโดย Barney
Glaser กับ Anselm Strauss (Glaser and Strauss, 1967) ดังได้กล่าวแล้วข้างต้น แต่ในระยะต่อมาก็ได้
มีการพัฒนาวิธีวิทยานี้ไปในหลายแนวทาง แนวทางหนึ่งคือการน้าวิธีวิทยาการสร้างทฤษฎีจากฐานราก
มาใช้ภายใต้กระบวนทัศน์สร้างสรรค์นิยม (constructivist grounded theory) ซึ่งมีฐานความเชื่อในเรื่อง
ความรู้ และความจริง กล่าวคือภววิทยาและญาณวิทยาที่ต่างไปจากผู้ริเริ่มทั้งสอง วิธีวิทยาการสร้างทฤษฎี
จากฐานรากภายใต้กระบวนทัศน์สร้างสรรค์นิยมนี้ เชื่อว่าความจริงมิได้มีหนึ่งเดียว ความจริงล้วนเป็นสิ่ง
ประกอบสร้างทางสังคม ความจริง ความรู้มีอ้านาจและเจตจ้านงของผู้สร้างความรู้ความจริงอยู่เบื้องหลัง
เสมอ ดังนั้นการได้มาซึ่งความจริง ความรู้ จึงไม่อาจกระท้าโดยผู้วิจัยอยู่ในฐานะผู้รู้และมีสิ่งที่ถูกรู้รออยู่
เบื้องหน้า หากแต่การสร้างความรู้และเข้าถึงความรู้เป็นการร่วมสร้างความรู้กับผู้มีส่วนร่วมในการวิจัย
เป็นการสร้างความรู้ร่วมกันเพื่อเปิดพื้นที่และเสียงให้กับสิ่งที่ไม่เคยรู้ ไม่ถูกนับว่าเป็นความรู้หรือควรที่จะรู้
การบริหารจัดการทรัพยากรน้้าของชุมชนหนองพันจันทร์ เป็นความรู้ชุดหนึ่งที่ถูกสร้างขึ้นภายหลัง
จากการที่รัฐได้สร้างภาพของการเหมาท้าแทนประชาชนและชุมชนมาอย่างช้านาน รวมทั้งการที่รัฐได้เข้าไป
ยึดครองอ้านาจในการจัดการทรัพยากรต่างๆ มาเป็นของรัฐเป็นเวลานาน ทว่าชุมชนหนองพันจันทร์อันเป็น
ชุมชนเกิดใหม่ในห้วงระยะเวลาประมาณ 50 กว่าปีที่ผ่านมา กลับสามารถที่จะต่อสู้ต่อรองเพื่อเข้าไปจัดการ
ทรัพยากรที่ส้าคัญของตนเองได้คือทรัพยากรน้้า ภายใต้การยอมรับ ความร่วมมือและการสนับสนุนของ
หน่วยงานภาครัฐภาคเอกชน ไปจนถึงองค์การระหว่างประเทศ นับเป็นความรู้ที่ชุมชนได้สร้างขึ้นร่วมกัน
และยังมีความเป็นพลวัตที่จะสร้างความรู้อย่างต่อเนื่อง ผู้วิจัยจึงต้องเข้าไปร่วมสร้างความรู้ เพื่อน้าไปสู่การ
ถอดบทเรียนและสังเคราะห์ตัวแบบของการบริหารจัดการทรัพยากรน้้า อันมีแนวทางของกระบวนการ
ประชาธิปไตยชุมชน เพื่อให้เห็นเงื่อนไขที่น้าไปสู่ความส้าเร็จซึ่งจะเป็นแนวทางส้าหรับการบริหารจัดการ
ทรัพยากรในชุมชนอื่นๆ ได้ต่อไป
30
