Page 495 - kpi17073
P. 495
494 การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 16
ต่างๆ เพื่อแสวงหาแนวทางการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับภาคประชาสังคมในการมีส่วนร่วม
ในกระบวนการนิติบัญญัติสืบไป
คำสำคัญ : ภาคประชาสังคม,กระบวนการนิติบัญญัติ, การมีส่วนร่วม
1. พัฒนาการและทิศทางการเคลื่อนไหวของภาคประชาสังคม
ในกระบวนการนิติบัญญัติ
หากพิจารณาเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญไทยบางฉบับ เช่น รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักร
ไทย พุทธศักราช 2550 จะเห็นได้ว่าบทบัญญัติในส่วนที่เกี่ยวข้องกับบทบาทของรัฐสภาได้สะท้อน
ให้เห็นถึงเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญที่ให้ความสำคัญต่อฝ่ายนิติบัญญัติในการพิจารณากฎหมาย
อย่างเป็นอิสระตลอดจนการรับรองสิทธิเสรีภาพของประชาชนในการมีส่วนร่วมในกระบวนการ
นิติบัญญัติหลายประการ (คณะกรรมาธิการวิสามัญบันทึกเจตนารมณ์ จดหมายเหตุ และ
ตรวจรายงานการประชุม สภาร่างรัฐธรรมนูญ,2550) สิ่งดังกล่าวจะนำไปสู่เป้าประสงค์ปลายทาง
คือ การตรากฎหมายที่สามารถจัดสรรสิทธิประโยชน์ให้แก่ภาคส่วนต่างๆได้อย่างเป็นธรรม
อย่างไรก็ตามเป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่าการเมืองการปกครองและการบริหารประเทศ รวมทั้ง
ระบบกฎหมายขาดการบูรณาการและเป็นเรื่องไกลตัวสำหรับประชาชน ทั้งๆ ที่สิ่งต่างๆ เหล่านี้
ควรเป็นสิ่งที่ตอบสนองต่อความต้องการของสังคมโดยรวมมิใช่ดำเนินไปเพื่อประโยชน์เฉพาะกลุ่ม
บุคคลใดเท่านั้น เมื่อกฎหมายที่ใช้บังคับไม่สามารถตอบสนองต่อความต้องการของสังคมโดยรวมได้
ประชาชนจะมีการรวมกลุ่มเพื่อเคลื่อนไหวในรูปแบบต่างๆ อันอาจส่งผลในการก่อให้เกิดการ
เปลี่ยนแปลงทางกฎหมายและนโยบายที่เป็นธรรม ในประเด็นดังกล่าวศาสตราจารย์ด้านกฎหมาย
แห่งมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดประเทศสหรัฐอเมริกาได้วิเคราะห์ว่าการเคลื่อนไหวของภาคประชาสังคม
เพื่อก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในกระบวนการนิติบัญญัติ เป็นการเน้นย้ำถึง “หลักการแห่ง
ความเป็นธรรมและพลังอำนาจของประชาชนที่อยู่เหนือกฎหมาย” อีกด้วย (Lani
Guinier,2009)
1 1 พั นาการ ละ า า า ประ าสั
การทำความเข้าใจเกี่ยวกับพัฒนาการและความหมายของคำว่า “ภาคประชาสังคม”
มีความจำเป็นอย่างยิ่งต่อการวิเคราะห์บทบาทของภาคประชาสังคมในกระบวนการนิติบัญญัติ
ดังจะเห็นได้จาก สภาวการณ์ปัจจุบันที่ประชาชนหลากหลายกลุ่มเคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้องให้มีการ
เปลี่ยนแปลงทางกฎหมายนั้น อาจไม่ใช่การกระทำในนามของ “ภาคประชาสังคม” เสมอไป หาก
แต่เป็นการกระทำของกลุ่มผลประโยชน์และกลุ่มกดดันต่างๆ ที่อาศัย “พลังอำนาจของประชาชน”
เพื่อเรียกร้องให้มีการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ก่อให้เกิดประโยชน์แก่ตน นับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน
การประชุมกลุ่มย่อยที่ 5 มากมายขึ้นอยู่กับการมองบทบาทและความสำคัญของภาคประชาสังคมจากแนวคิดใด
นักนักวิชาการชาวต่างประเทศและนักวิชาการไทยได้ให้คำนิยามของ “ภาคประชาสังคม” ไว้อย่าง
