Page 494 - kpi17073

บทบาทของภาคประชาสังคม

ในกระบวนการนิติบัญญัติ

วรลักษณ์ สงวนแก้ว*

นับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน ประชาชนในทุกกลุ่ม ทุกสาขาอาชีพ ได้มีการ
รวมกลุ่มและดำเนินกิจกรรมในรูปแบบต่างๆ ในนามภาคประชาสังคม เพื่อก่อให้
เกิดความเปลี่ยนแปลงในกระบวนการนิติบัญญัติหลากหลายรูปแบบ เช่น การ

ผลักดันให้มีการแก้ไขเพิ่มเติม ยกเลิก เสนอให้มีการตรากฎหมายที่สอดคล้อง
กับเจตจำนงของประชาชน ตลอดจนการรณรงค์ในรูปแบบต่างๆ เพื่อคัดค้าน

แนวนโยบายด้านกฎหมายของรัฐในทางที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสังคม
การประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 และ
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ส่งผลให้เกิดความ

เปลี่ยนแปลงต่อการเมืองในระบบตัวแทนและการเมืองภาคประชาชนหลาย
ประการ ทั้งนี้ เจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญทั้งสองฉบับ คือ การเสริมสร้างความ

เข้มแข็งของการเมืองทั้งสองระบบให้สามารถตรวจสอบและถ่วงดุลซึ่งกันและกันได้
ดังจะเห็นได้จากการขยายบทบัญญัติเกี่ยวกับการมีส่วนร่วมของประชาชนใน
กระบวนการนิติบัญญัติเพื่อให้ประชาชนมีพื้นที่การมีส่วนร่วมในเรื่องดังกล่าว

มากขึ้น อย่างไรก็ตามผลจากการศึกษาพบว่าประชาชนยังไม่สามารถเข้ามา
มีส่วนร่วมในกระบวนการดังกล่าวได้อย่างเต็มที่ สืบเนื่องมาจากกลไกของ

การเมืองระบบตัวแทนไม่สามารถตอบสนองต่อทิศทางการเคลื่อนไหวของ
ภาคประชาสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงกระบวนการใช้อำนาจของ
ภาคประชาสังคมเพื่อก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในกระบวนการนิติบัญญัติ
ผ่านปรากฏการณ์และกรณีศึกษาต่างๆ ทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ โดย

แยกเสนอสาระเป็น 2 ส่วนประกอบด้วย พัฒนาการและทิศทางการเคลื่อนไหว
ของภาคประชาสังคมในกระบวนการนิติบัญญัติและการมีส่วนร่วมของภาค

ประชาสังคมในกระบวนการนิติบัญญัติ ตลอดจนวิเคราะห์สภาพปัญหาและ
ปัจจัยที่จะนำไปสู่ความสำเร็จของภาคประชาสังคมในการใช้กลไกและมาตรการ

* นักวิชาการ สำนักวิจัยและพัฒนา สถาบันพระปกเกล้า