Page 14 - kpiebook67002
P. 14
(Dialectic) ขึ้นมา กลไกด้านการครอบง าทางความคิด (ideological Apparatus) ตามความคิดของกรัมซี่ คือ
สื่อมวลชนมีบทบาทส าคัญในการบ่มเพาะ ปลูกฝังความคิด ค่านิยม เพื่อให้คนในสังคมยอมรับความคิดหลัก
ปัจจุบันนี้สื่อมวลชนเป็นกลไกส าคัญกลไกหนึ่งในระบบการครอบง าทางความคิด หรือ Political Hegemony
ซึ่งหมายถึง การสถาปนาระบบการเมืองระบบหนึ่งให้กลายเป็นระบบหลักของสังคม การด าเนินการเพื่อ
ครอบครองความเป็นเจ้าทั้งด้านการเมืองและด้านวัฒนธรรมนั้น เป็นเครื่องมือส าคัญในการท าสงครามแย่งชิง
พื้นที่ทางความคิดและพื้นที่ทางวัฒนธรรม โดยปฏิบัติการผ่านวาทกรรม เช่น การให้ค าอธิบาย การเผยแพร่
3
แนวคิดผ่านสื่อต่าง ๆ การโฆษณาชวนเชื่อ จึงท าให้สื่อมวลชนมีฐานะซ้อนกันอยู่ 2 บทบาท คือ บทบาทของ
การเป็นเครื่องมือถ่ายทอดข่าวสารข้อมูลความรู้ และบทบาทที่สองในฐานะที่สื่อมวลชนได้ก้าวเข้ามาสู่สนามรบ
ทางวัฒนธรรมของการต่อสู้ในชีวิตประจ าวัน สื่อมวลชนก็จะกลายเป็นเครื่องมือแห่งการต่อสู้เพื่อแย่งชิงพื้นที่
ทางความคิดจิตใจ อุดมการณ์และวัฒนธรรม ตัวอย่างเช่น หนังสือพิมพ์เป็นสื่อที่ใกล้ชิดกับข่าวสารการบ้าน
การเมืองมากที่สุด จนกลายมาเป็นเครื่องมือในการต่อสู้กันทางการเมือง
เครื่องมือในการสื่อสารมีการพัฒนามาเป็นล าดับทั้งในด้านองค์ความรู้ด้านการสื่อสาร และเทคโนโลยี
ที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้สามารถสื่อสารกับมวลชนได้ โดยไม่มีข้อจ ากัดในเรื่องเวลา (time) และสถานที่ (space)
โดยมีองค์ประกอบการสื่อสารทั้งหมด 4 ประการด้วยกัน คือ 1) ผู้ส่งสาร (source) ในระบบของการ
สื่อสารมวลชนจะมีลักษณะเป็นองค์การ ที่สลับซับซ้อน มีการแบ่งงานกันท าและเป็นระบบ 2) สาร (Message)
การสื่อสารมวลชนนั้นเป็นการสื่อสารในลักษณะสาธารณะ เป็นการสื่อสารที่มุ่งสื่อความหมายไปยังสาธารณชน
ไม่ใช่การสื่อสารที่เป็นส่วนตัวหรือมุ่งเฉพาะเจาะจงไปที่ใครคนใดคนหนึ่ง ดังนั้น เนื้อหาของสาร (message
content) ที่เผยแพร่ออกไปจึงกว้างขวาง เพื่อให้ประชาทั่วไปได้รับรู้ 3) สื่อ (Channel) ที่ใช้ในการ
สื่อสารมวลชนเรียกว่า “สื่อมวลชน” (mass media) หมายถึง สื่อที่สามารถน าสารจากผู้ส่งสารไปสู่ผู้รับสารที่
ประกอบไปด้วยผู้คนจ านวนมากได้อย่างรวดเร็วภายในเวลาใกล้เคียงกัน หรือเวลาเดียวกัน ได้แก่ หนังสือพิมพ์
วิทยุกระจายเสียง วิทยุ โทรทัศน์ เป็นต้น และ 4) ผู้รับสาร (Receiver) จะมีจ านวนมากมีความแตกต่างกันและ
อาจไม่รู้จักกัน
แนวคิดดังกล่าว สอดคล้องกับ ไบรอัน แมคแนร์ (Brian McNair) ที่อธิบายถึงการสื่อสารทางการเมือง
ว่าเป็นการสื่อสารทุกรูปแบบของผู้แสดงบทบาททางการเมือง (political actors) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อบรรลุ
เป้าหมายที่ได้ก าหนดไว้ ในการสื่อสารทางการเมืองมีองค์ประกอบส าคัญคือ 1) ผู้ส่งสาร sender
2) สาร (Message) และ 3) ช่องทางการสื่อสารต่าง ๆ (Channel) เช่น สื่อสิ่งพิมพ์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นโปสเตอร์
ป้ายโฆษณา แผ่นปลิว โปรชัวร์ สื่อกลางแจ้งหรือสื่อบุคคล สื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น การให้สัมภาษณ์สื่อมวลชน
การอภิปราย วิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์ รวมทั้งสื่อสารผ่านอินเตอร์เน็ต เช่น การเผยแพร่ข่าวสารในหน้า
เว็บไซต์ของรัฐสภา เครือข่ายสังคมออนไลน์ต่าง ๆ เช่น Facebook, twitter, Instagram, YouTube เป็นต้น
ดังนั้น จะเห็นได้ว่า การสื่อสารมีองค์ประกอบหลักคือ ผู้ส่งสาร สาร ช่องทางการสื่อสารต่าง ๆ และผู้รับสาร
3 กาญจนา แก้วเทพ, การศึกษาสื่อมวลชนด้วยทฤษฎีวิพากษ์, น. 102-112.
13
