Page 46 - kpiebook62006
P. 46
41
ศาสตราจารย์ ดร.สมคิด เลิศไพฑูรย์ ได้สรุปลักษณะสาระส าคัญของค าว่า “สิทธิ” ไว้
5
หลายประการด้วยกัน กล่าวคือ
“(1) สิทธินั้นจะเป็นประโยชน์ต่อเจ้าของสิทธิที่จะเลือกใช้สิทธิ สิทธิจะเป็นการรับรองให้
เจ้าของสิทธิมี “อ านาจ” สามารถ “ใช้” สิทธินั้นได้ หรืออาจจะไม่ใช้สิทธินั้นได้ตามเจตจ านงของเจ้าของสิทธิ
ในบางกรณีก็อาจจะให้ผู้อื่นใช้สิทธิของตนแทนได้
(2) สิทธินั้นเรียกร้องให้ผู้อื่นมีหน้าที่ต้องเคารพสิทธิของตนนั้น กล่าวคือ ถ้าเป็นสิทธิในทาง
แพ่ง จะสามารถเรียกร้องต่อทรัพย์ (ทรัพยสิทธิ) บุคคลอื่นมีหน้าที่ต้องยอมรับและไม่ละเมิดต่อสิทธิในทรัพย์
อันผู้อื่นมีสิทธิอยู่นั้น หรือเรียกร้องให้บุคคลด าเนินการหรือไม่ด าเนินการใดๆ (บุคคลสิทธิ) หรือในทาง
กฎหมายมหาชน สิทธินั้นจะเรียกร้องให้รัฐโดยหน่วยงานของรัฐ กระท าการ หรือไม่กระท าการใด ๆ เพื่อตน
ได้ทุกกรณีนั้นแสดงถึง “หน้าที่” ที่ผู้อื่นจะกระท าต่อสิทธินั้น กล่าวคือในทุกสิทธิจะมีหน้าที่ต่อผู้อื่นเสมอ
(3) สิทธิจะเกิดขึ้นก็แต่โดยกฎหมายเท่านั้น เนื่องจากสิทธิเป็นเรื่องของอ านาจและหน้าที่ที่
จะบังคับต่อบุคคลอื่นหรือรัฐ ปัจเจกชนทั่วไปจะบังคับต่อบุคคลอื่นหรือรัฐได้ ก็ต่อเมื่อมีกฎหมายรับรองสิทธิ
ของตน และก าหนดหน้าที่ต่อบุคคลอื่นเท่านั้น จริงอยู่แม้ในทางแพ่งบุคคลมีสิทธิจะท านิติกรรมผูกพันโดยเสรี
และนิติกรรมนั้นก็อาจจะเกิดสิทธิทางแพ่งขึ้นก็ได้ แต่การที่บุคคลสามารถท านิติกรรมกันได้นั้น ก็ต้องชอบ
ด้วยเงื่อนไขที่กฎหมาย ได้แก่ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ได้ก าหนดไว้ด้วย ดังนั้นจึงสามารถกล่าวได้
ว่า สิทธิจะเกิดขึ้นได้ก็แต่โดยกฎหมายเท่านั้น โดยกฎหมายอาจจะก าหนดสิทธิไว้โดยชัดเจน หรือให้อ านาจ
แก่ปัจเจกชนไปก าหนดก่อตั้งสิทธิระหว่างกันและกันได้โดยเสรี ตราบใดที่ไม่ขัดต่อกฎหมายและศีลธรรมอันดี
ของประชาชน ส่วนสิทธิต่อรัฐนั้นก็ชัดเจนว่า จะต้องเป็นไปตามที่รัฐธรรมนูญและกฎหมายบัญญัติเท่านั้น”
ดังนั้น จากการให้ความหมายเกี่ยวกับ “สิทธิ” ข้างต้น ผู้วิจัยสามารถแยกองค์ประกอบ
ความหมายของ “สิทธิ” ในทางกฎหมาย ได้สามประการ กล่าวคือ
(1) อ านาจที่กฎหมายรับรองคุ้มครองให้แก่บุคคลหนึ่ง
(2) เป็นอ านาจที่จะเรียกร้องให้บุคคลอื่นคนหนึ่งหรือหลายคนกระท าการบางอย่าง
บางประการให้เกิดประโยชน์แก่ตน หรือให้ละเว้นกระท าการอย่างใดอย่างหนึ่ง
(3) สิทธิก่อให้เกิดหน้าที่แก่บุคคลอื่น
นอกจากนั้นแล้ว ส าหรับความหมายของสิทธิตามรัฐธรรมนูญ ซึ่งถือว่าเป็นสิทธิตาม
กฎหมายมหาชน ศาสตราจารย์ ดร.บรรเจิด สิงคะเนติ ได้ให้ความหมายของค าว่า “สิทธิตามรัฐธรรมนูญ”
5 สมคิด เลิศไพฑูรย์, กฎหมายรัฐธรรมนูญ หลักการใหม่ต ามรัฐธรรมนูญแห่งอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540,
(กรุงเทพมหานคร: ส านักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2548), หน้า 46-47.
