Page 7 - b29416_Fulltext
P. 7
5
ประการที่หนึ่ง ในระยะสั้น ปัจจัยเชิงโครงสร้าง เชิงวัฒนธรรม และปัจจัยที่มาจาก
ต่างประเทศ ไม่สามารถถูกแก้ไขได้อย่างทันทีทันใด เพราะการเปลี่ยนวัฒนธรรมทางการเมืองและ
โครงสร้างทางเศรษฐกิจสังคมนั้นต้องใช้ระยะเวลานาน อาจจะมากกว่าหนึ่งช่วงอายุคน ไม่ว่าจะเป็น
วัฒนธรรมอุปถัมภ์ หรือโครงสร้างสังคมที่เหลื่อมล้ า เป็นต้น ส่วนปัจจัยภายนอกจากต่างประเทศก็เป็น
ปัจจัยที่อยู่นอกเหนือการควบคุมของสังคมไทยเพียงล าพัง เช่น การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของ
โลก ปัญหาโรคระบาด ปัญหาเศรษฐกิจถดถอยทั่วโลก ปัญหาการก่อการร้ายสากล ความถดถอยของ
ประชาธิปไตย ฯลฯ ในขณะที่ปัจจัยที่เป็นสถาบันการเมืองสามารถถูกปฏิรูปแก้ไขได้ภายใต้ระยะเวลา
ที่สั้นกว่าและควบคุมได้ง่ายกว่า ซึ่งจะช่วยให้สังคมไทยสามารถรับมือกับปัญหาต่างๆ ที่ถาโถมเข้ามา
และช่วยลดทอนผลกระทบด้านลบที่ความขัดแย้งพื้นฐานในด้านต่างๆ จะส่งผลต่อสังคมไทย
ในระหว่างที่ปัจจัยเชิงโครงสร้าง เชิงวัฒนธรรม และปัจจัยภายนอกยังไม่ได้รับการแก้ไข
สอง แม้แต่ในสังคมที่มีอุปสรรคในด้านโครงสร้างที่เหลื่อมล้ าและวัฒนธรรมที่มีปัญหา
ประสบการณ์จากหลายประเทศทั่วโลกก็ชี้ให้เห็นว่าปัจจัยเหล่านั้นก็สามารถถูกลดทอนบรรเทา
กระทั่งก้าวข้ามไปได้ด้วยการท าหน้าที่ของสถาบันการเมืองที่มีประสิทธิภาพ เหตุผลข้อที่สองนี้สัมพันธ์
กับเหตุผลข้อแรกอย่างใกล้ชิด ในแง่นี้ งานวิจัยคลาสสิคของ Robert Putnam เรื่อง Making
Democracy Work (1993) ให้ข้อสรุปที่เป็นบทเรียนอย่างดีส าหรับประเด็นความส าคัญของสถาบัน
ทางการเมืองในการแก้ไขปัญหาประชาธิปไตยบกพร่อง โดย Putnam ชี้ว่าการเปลี่ยนแปลงแก้ไข
สถาบันทางการเมืองที่เป็นทางการสามารถส่งผลด้านบวกต่อการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมทางการเมือง
แบบแผนทางวัฒนธรรม และโครงสร้างสังคมได้ ข้อสรุปที่มีนัยส าคัญอย่างยิ่งยวดประการนี้มักจะถูก
มองข้ามไปโดยคนที่ชื่นชมงานของ Putnam แน่นอนข้อสรุปหลักของงานของเขาคือการชี้ให้เห็นว่า
สังคมที่มีทุนทางสังคม (social capital) ที่เข้มแข็ง (ซึ่งเขาหมายถึงความไว้เนื้อเชื่อใจของคนในสังคม
วัฒนธรรมชุมชนที่แน่นแฟ้น และเครือข่ายประชาสังคมในแนวราบที่ฝังรากลึกในสังคม) ย่อมเอื้อให้
ระบบการเมืองท างานได้มีประสิทธิภาพกว่าสังคมที่ไม่มีต้นทุนทางสังคมที่ดี แต่นั่นมิได้หมายความว่า
เราไม่สามารถริเริ่มในส่วนที่เป็นการปฏิรูปสถาบันการเมืองได้เลย ตรงกันข้าม Putnam ชี้ให้เห็นว่า
สังคมอิตาลีภาคใต้ที่แม้ไม่มีทุนทางสังคมที่เข้มแข็งเท่ากับสังคมอิตาลีภาคเหนือ (อันเนื่องมาจาก
พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ที่ต่างกัน) แต่เมื่อมีการปฏิรูปสถาบันทางการเมือง (เช่น การกระจาย
อ านาจ การปฏิรูประบบราชการ ฯลฯ) ก็ท าให้สังคมอิตาลีภาคใต้พัฒนารุดหน้าไปกว่าเดิม
ความขัดแย้งลดน้อยลงและรัฐบาลท างานตอบสนองประชาชนได้ดีขึ้นกว่าเมื่อสมัยที่ไม่มีการน า
สถาบันการเมืองแบบใหม่มาใช้ เหตุที่เป็นเช่นนี้เพราะการเปลี่ยนสถาบันทางการเมืองส่งผลให้
มีการเปลี่ยนแปลงคุณค่า การจัดสรรอ านาจ และแบบแผนปฏิสัมพันธ์ของผู้คนในสังคม (Putnam
1993, 183-185)
ในแง่นี้ สถาบันการเมืองเป็นผู้กระท าการทางการเมือง (political actor) ในตัวของมันเอง
เช่นกัน หรือในภาษาวิชาการเราอาจจะเรียกว่าสถาบันการเมืองเป็นตัวแปรอิสระที่ส่งผลกระทบต่อตัว
แปรอื่นๆ ด้วยเหตุนี้ อาจกล่าวได้ว่าประชาธิปไตยจะพัฒนาอย่างยั่งยืนได้หรือไม่เพียงใดจึงไม่ได้ขึ้นอยู่
