Page 165 - kpi20440

การประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า 165
ครั้งที่ 20 ประจำาปี 2561
ประชาธิปไตยไทย: ก้าวย่างเพื่อการพัฒนา

“ภูมิทัศน์การเมืองใหม่” เป็นการแสดงภาพให้เห็นถึงด้านตรงข้ามกับแนววัฒนธรรมทางการเมือง กล่าวคือ
37
เน้นการเมืองในชีวิตประจ�าวัน แนวทางนี้ได้รับความสนใจน้อยในบริบทของไทย ข้อเสนอส�าคัญก็คือ การรื้อถอน
กรอบความคิดที่มองว่า ชาวบ้านเป็นผู้เฉื่อยชาทางการเมือง ตกอยู่ภายใต้การอุปถัมภ์ ไม่มองว่าการเลือกตั้งคือ

การซื้อขายเสียงอย่างไร้เหตุไร้ผล แต่เริ่มจากมองเห็นชาวบ้านในฐานะผู้กระท�าการ ทางการเมืองที่มีการเรียนรู้
การต่อรองในพื้นที่ทางการเมืองเพื่อโลกชีวิตในสังคมการเมืองที่ดีขึ้นของตน

38
งานอีกกระแสหนึ่งก็คือ การศึกษาผ่านเรื่องการเมืองภาคประชาชน ของ เสกสรรค์ ประเสริฐกุล เรื่อง
“การเมืองภาคประชาชน” ที่ชี้ให้เห็นว่า คนจนในชนบทได้เข้าไปมีปฏิสัมพันธ์กับระบบการเมือง/กระบวนการ
นโยบายสาธารณะ “สร้างประชาธิปไตยที่กินได้ และการเมืองที่เห็นหัวคนจน” ผ่านขบวนการเคลื่อนไหว กลุ่ม

เครือข่ายต่าง ๆ ฯลฯ ทั้งในการต่อรองประเด็นปัญหาความเดือดร้อน ความต้องการเฉพาะหน้า และระดับ
การผลักดันให้มีการขยายประชาธิปไตยตัวแทนในระดับชาติ เพื่อร่วมกันสร้างพื้นที่ ช่องทางและกลไกทางการเมือง

ให้สามารถตอบโจทย์ปัญหาที่เผชิญ รวมทั้งความพยายามที่จะท�าให้เกิดประชาธิปไตยแบบตัวแทนที่ “เพียงพอ”
และเข้มแข็งโดยการถ่ายอ�านาจการจัดการชีวิตสาธารณะในระดับชุมชน ขยายพื้นที่การเมืองให้มากกว่าการเมือง

ในวิถีชีวิตโดยการเลือกตั้ง เช่นเดียวกับงานของ วรรณธรรม กาญจนสุวรรณ ชี้ให้เห็นโลกชีวิต พื้นที่ทาง
39
การเมือง ความเปลี่ยนแปลงสู่ความเป็นสมัยใหม่ การพัฒนาเศรษฐกิจ การปฏิรูปการเมือง ฯลฯ รัฐธรรมนูญ ฉบับ

พ.ศ. 2540 มีผลส�าคัญท�าให้ชีวิตทางสังคมการเมืองของผู้คนเกิดวัฒนธรรมทางการเมืองแบบมีส่วนร่วมมากยิ่งขึ้น

ดังนั้น อาจจะกล่าวได้ว่า สังคมไทยก้าวมาสู่หัวเลี้ยวหัวต่อของการสร้างและจรรโลงประชาธิปไตย

ที่ส�าคัญ คือความไม่พอเพียงหรือความบกพร่องของประชาธิปไตยแบบตัวแทนที่ท�าให้คนจนคนด้อยโอกาส

ด้อยอ�านาจลุกขึ้นมาต่อสู้ ต่อรองในทางการเมืองด้วยรูปแบบช่องทางต่าง ๆ ข้อค้นพบของงานศึกษาที่เคยมี
อยู่ และอคติของฐานคิดที่มีความไม่ไว้วางใจประชาชน และคนชนบทผู้ยากจนซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ ด้วยกรอบ
วัฒนธรรมทางการเมืองในอดีตว่าคนชนบท คนจนมีวัฒนธรรมทางการมองแบบคับแคบ-ไพร่ฟ้าที่ดูจะล้าสมัย

ไปจากปรากฏการณ์ความเป็นจริงทางสังคมไปอย่างมาก

กล่าวในแง่ จะเห็นได้ว่า นับแต่ยุคปฏิรูปการเมืองหลังพฤษภาทมิฬ 2535 จนถึงตั้งแต่ราวทศวรรษ

2540 เป็นต้นมา ฐานคิดในการสร้าง “พลเมืองเข้มแข็ง” จากเบื้องล่างได้เติบโตงอกงามขึ้นในอีกทิศทางหนึ่ง
(ที่ต่างไปจาก“พลเมืองเข้มแข็ง” จากเบื้องบน) เราจะเห็นถึงการขยายของการเมืองภาคประชาชนในเชิงสถาบัน

37 อภิชาติ สถิตนิรามัยและคณะ, ทบทวนภูมิทัศน์การเมืองไทย. แผนงานสร้างเสริมนโยบายสาธารณะที่ดี
(สถาบันศึกษานโยบายสาธารณะ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2556)
38 เสกสรรค์ ประเสริฐกุล, การเมืองภาคประชาชนในระบอบประชาธิปไตยไทย (พิมพ์ครั้งที่ 4) (กรุงเทพมหานคร
: ส�านักพิมพ์วิภาษา, 2557)
39 วรรณธรรม กาญจนสุวรรณ, “วัฒนธรรมทางการเมืองกับการมีส่วนร่วมทางการเมือง” (หน่วยที่ 14) ใน
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช สาขาวิชารัฐศาสตร์.). เอกสารการสอนชุดวิชา 80202 สถาบันและกระบวนการ
ทางการเมืองไทย (นนทบุรี: ส�านักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2558)