Page 151 - kpi20440

การประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า 151
ครั้งที่ 20 ประจำาปี 2561
ประชาธิปไตยไทย: ก้าวย่างเพื่อการพัฒนา

ในบทความนี้ จึงมุ่งส�ารวจแนวคิดดังกล่าวเพื่อให้เห็นหัวใจส�าคัญของสมมติฐานหรือฐานคติ และ

พัฒนาการข้อถกเถียงพอสังเขป ตลอดจนพิจารณาอิทธิพลของแนวคิดดังกล่าวต่อนักรัฐศาสตร์และนักพัฒนา
6
ประชาธิปไตยของไทยซึ่งน�าแนวคิดวิธีการมองปัญหาไปสู่ปฏิบัติการ ส�ารวจให้เห็นว่า มีประเด็นถกเถียงอภิปรายต่อ

แนวคิดนี้อย่างไร และชี้ให้เห็นว่า Almond และ Verba ก็มีความเปลี่ยนแปลงในกรอบการวิเคราะห์บางประการ
ที่ส�าคัญของเขาเองด้วย นั่นคือ การเสนอว่าวัฒนธรรมทางการเมืองสามารถเป็นได้ทั้ง “เหตุ” ที่มีผลระดับ

ความเป็นประชาธิปไตย และในทางตรงกันข้ามคือ เป็น “ผล” ที่มาจาก “เหตุ” คือ ความไม่เป็นประชาธิปไตย
ของระบอบและโครงสร้างทางการเมืองในสังคมนั้น ๆ ซึ่งน่าจะเป็นประเด็นท้าทายต่อนักพัฒนาประชาธิปไตย

นักปฏิรูปการเมืองในสังคมไทยที่ยังหมกมุ่นอยู่กับความพยายามที่จะสร้างวัฒนธรรมทางการเมืองแบบพลเมือง
ให้แก่ประชาชนด้วยการน�าเสนอโครงการอบรม ให้ความรู้ประชาชน ฯลฯ

ประเด็นสืบเนื่องประการต่อมา ในบทความนี้ จะกล่าวถึงพัฒนาการของการศึกษาวัฒนธรรมทาง

การเมืองของนักวิชาการและนักพัฒนาประชาธิปไตยของไทยเพื่อให้เห็นภาพว่า งานของ Almond และ Verba
มีผลต่อการสร้าง “พลเมืองเข้มแข็งจากเบื้องบน” ในสังคมไทยอย่างไรบ้าง และชี้ให้เห็นว่า แนวคิดดังกล่าว

ถูกท้าทายรวมทั้งมีฐานคิดและทิศทางในการสร้าง “พลเมืองเข้มแข็งจากเบื้องล่าง” จากประสบการณ์ของ
ขบวนการเคลื่อนไหวคนจน คนด้อยโอกาส ด้อยอ�านาจ รวมทั้งภาคประชาสังคมอื่น ๆ ที่มีปฏิบัติการของการ

สร้างความเป็นพลเมืองในอีกทิศทางหนึ่ง และน่าจะเป็นทางเลือกของการสร้างพลเมืองที่เข้มแข็ง ที่ส�าคัญคือ
ในบทความนี้ต้องการเสนอว่าเราควรมอง “พลเมืองเข้มแข็ง” (ที่ไม่เกิดขึ้นหรือพัฒนาไปได้น้อย)ในฐานะที่เป็น

“ผล” ที่มาจาก “เหตุ” ของความไม่เป็นประชาธิปไตยในสังคมการเมืองไทย ที่จะต้องเร่งสร้างเพื่อเป็นเงื่อนไข
ให้เกิดขึ้นเสียก่อน ไม่ใช่กล่าวโทษว่าผู้คนเป็นไพร่ไม่มีส�านึกพลเมืองเพราะเหตุจากกระบวนการกล่อมเกลาทาง

การเมือง หรือจากค่านิยมในสังคมอันเป็นมรดกตกค้าง ซึ่งจะถกเถียงอภิปรายต่อไป

2. ที่มำและพัฒนำกำรแนวกำรศึกษำวัฒนธรรมทำง

กำรเมือง” และอิทธิพลต่อกำรสร้ำง “พลเมืองเข้มแข็ง”

ม.ร.ว.พฤทธิสาณ ชุมพล เปรียบเทียบการศึกษาแนววัฒนธรรมทางการเมือง กับแนววิเคราะห์เชิง
7
โครงสร้าง-สถาบัน ซึ่งเป็นแนวการวิเคราะห์ที่มีอยู่ก่อนเอาไว้อย่างเห็นภาพว่า การศึกษาเชิงโครงสร้าง-สถาบัน

6 มีงานเขียนจ�านวนมากที่กล่าวถึงแนวคิดของ Grabreil A. Almond และ Sidney Verba โปรดดู ประภาส

ปิ่นตบแต่ง, “วัฒนธรรมทางการเมืองกับการเมืองการปกครองไทย” ใน สาขาวิชารัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ธรรมาธิราช.เอกสารชุดวิชาหลักพื้นฐานการเมืองการปกครองไทย (หน่วยที่ 11) (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2560)
7 พฤทธิสาณ ชุมพล, ม.ร.ว., ระบบการเมือง : ความรู้เบื้องต้น (กรุงเทพมหานคร : ส�านักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย พิมพ์ครั้งที่ 9 ฉบับปรับปรุงเพิ่มเติม, 2550)