Page 453 - kpi17073
P. 453
452 การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 16
1. ด้านการกำกับควบคุมการใช้อำนาจ การใช้อำนาจอธิปไตยที่เกี่ยวโยงกับเรื่อง
สิ่งแวดล้อมมีทั้งในด้านอำนาจบริหาร นิติบัญญัติ และตุลาการ ซึ่งมีประเด็นที่ต้องปฏิรูปทั้งสิ้น
การใช้อำนาจด้านบริหารผ่านกลไกคณะรัฐมนตรี และคณะกรรมการระดับชาติต่างๆ
เช่น คณะกรรมการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ คณะกรรมการ
ประมงแห่งชาติ เป็นต้น มีประเด็นต้องปฎิรูปทั้งในแง่ความทับซ้อนของผลประโยชน์
องค์ประกอบของคณะกรรมการที่ส่วนใหญ่เป็นตัวแทนฝ่ายการเมืองและหน่วยงานของรัฐ
กระบวนการพิจารณาที่ขาดธรรมาภิบาล (ความโปร่งใส การมีส่วนร่วม ความพร้อมรับผิดชอบ
ฯลฯ) การใช้เครื่องมือประกอบการตัดสินใจที่เน้นเป้าหมายด้านเศรษฐกิจเป็นหลัก การใช้รายงาน
1
การวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ (EIA/ EHIA) เป็นเครื่องมือและกลไกสร้าง
ความชอบธรรมในการตัดสินใจ แต่ระบบและโครงสร้าง EIA ที่เป็นอยู่ขาดความเชื่อถือและ
ยอมรับจากภาคประชาชน จึงเป็นเหตุที่มาของความขัดแย้งระหว่างรัฐกับประชาชนในหลายกรณี
เช่น กรณีเขื่อนแม่วงก์กรณี โครงการน้ำ 3.5 แสนล้าน กรณีท่าเรือน้ำลึกปากบรา เป็นต้น
การใช้อำนาจด้านนิติเพื่อการปรับปรุงหรือตรากฎหมาย ในปัจจุบันมีกฎหมายด้าน
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจำนวนมากที่มีเนื้อหาไม่สอดคล้องหรือขัดแย้งกับบทบัญญัติ
ในรัฐธรรมนูญ ในขณะที่ทางฝ่ายชุมชน องค์กรพัฒนาเอกชน นักวิชาการ ยึดถือบทบัญญัติตาม
รัฐธรรมนูญในมาตราต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการรับรองสิทธิชุมชน สิทธิของประชาชน การมีส่วน
ร่วมในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เช่น มาตรา 56 มาตรา 66
มาตรา 67 วรรคสองในรัฐธรรมนูญฉบับปี 2550 ฯลฯ ทางฝ่ายหน่วยงานของรัฐยังยึดถือ
กฎหมายระดับพระราชบัญญัติที่ให้อำนาจหน่วยงานในการปฏิบัติหน้าที่ จึงเป็นสาเหตุสำคัญ
ประการหนึ่งที่ทำให้เกิดข้อพิพาท การฟ้องร้องคดีด้านสิ่งแวดล้อมเป็นจำนวนมากเกิดขึ้นในทุก
ภูมิภาค ในขณะที่กระบวนการปรับแก้ไขกฎหมายที่เป็นอยู่ มีความล่าช้าอย่างมาก มีความ
พยายามเร่งรัดโดยการเข้าชื่อเสนอกฎหมายโดยภาคประชาชนหลายฉบับ เช่น กฎหมายป่าชุมชน
กฎหมายที่ดิน กฎหมายองค์การอิสระด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ฯลฯ แต่กระบวนการ
นิติบัญญัติตั้งแต่ในขั้นการตรวจของคณะกรรมการกฤษฎีกา ไปจนถึงขั้นการพิจารณาในรัฐสภา
สามารถถูกกำกับหรือแทรกแซงโดยฝ่ายบริหารได้
สำหรับในด้านกระบวนการยุติธรรมด้านสิ่งแวดล้อม มีหลายเรื่องที่ต้องเร่งปฏิรูปเช่นกัน
เช่น ความล่าช้าในกระบวนการพิจารณาทำให้ความเสียหายด้านสิ่งแวดล้อมมีต้นทุนสูงขึ้นหรือ
ยากที่จะแก้ไขเยียวยา ความไม่เท่าเทียมของคู่ขัดแย้งในการต่อสู้โต้แย้งด้านข้อมูลหรือหลักฐาน
ระหว่างชาวบ้านกับธุรกิจขนาดใหญ่ การคิดต้นทุนความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมและการชดเชย
เยียวยาต่อประชาชนอย่างเป็นธรรม ฯลฯ
2. ด้านการตรวจสอบการใช้อำนาจ เป็นการปฏิรูปเพื่อให้กระบวนการและกลไกการ
การประชุมกลุ่มย่อยที่ 5 ตรวจสอบการใช้อำนาจของรัฐทั้งโดยองค์กรอิสระที่เกี่ยวข้องกับเรื่องสิ่งแวดล้อม เช่น
1
ปาริชาต ศิวะรักษ์ , 2545 EIA สำรวจสถานภาพ ปัญหาและทางออก. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย
(สกว.)
