Page 17 - kpiebook67035

สถาบันพระปกเกล้า
King Prajadhipok’s Institute

แนวคิดภูมิคุ้มกันทางสังคมจึงสอดคล้องกับการเสริมสร้างความมั่นคงทางสังคมที่มุ่งหวังให้การ
ดำาเนินชีวิตของคนในสังคมได้รับการปกป้องและลดความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้น
การใช้วัคซีนทางสังคมเพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมตามแนวทางของโครงการวิจัยนี้
คือ การใช้ทุนทางวัฒนธรรมในการพัฒนาพื้นที่ผ่านกระบวนการของการวิจัยเชิงปฏิบัติการ
แบบมีส่วนร่วม เนื่องจากการใช้ทุนทางวัฒนธรรมเพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคม จะเป็นการ
นำาองคความรู้ในมิติทางวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม
ประเพณี และภูมิปัญญา มาใช้เป็นปัจจัยส่งเสริมที่ทำาให้สังคมเกิดความเข้มแข็งและนำาไปสู่สังคม
ที่อยู่เย็นเป็นสุขได้ (กระทรวงวัฒนธรรม, 2557) ด้วยการที่ทุนทางวัฒนธรรม (cultural capital)
เป็นผลผลิตทางวัฒนธรรม ซึ่งมีทั้งที่เป็นทุนทางวัฒนธรรมที่จับต้องได้ เช่น โบราณสถาน มรดก
ทางวัฒนธรรม ผลงานศิลปะ ภาพวาด หัตถกรรม ดนตรี ภาพยนตร วรรณกรรม และทุน
ทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ได้แก่ ความเชื่อ จารีต ประเพณี วิถีชีวิต โดย Pierre Bourdieu
มีทัศนะว่า ทุนวัฒนธรรมจะปรากฏให้เห็น 3 รูปแบบ ได้แก่ เป็นสิ่งที่ฝังอยู่ในตัวคนหรือกลุ่มคน
เช่น ความคิด จินตนาการ ความคิดริเริ่ม ความเชื่อ อีกทั้งเป็นสิ่งที่เป็นรูปลักษณและเป็นตัวตน
เช่น ภาพวาด เครื่องมือ อุปกรณ สิ่งก่อสร้าง สถานที่ที่เป็นมรดกโลก และมีความเป็นสถาบัน เช่น
กติกา การยอมรับที่หลายคนเห็นร่วมกัน เช่น ประเพณีหรือกิจกรรมร่วมกันของสังคม เป็นต้น
รังสรรค ธนะพรพันธ (2546) กล่าวไว้อย่างสอดคล้องกัน เมื่อเชื่อมโยงเข้ากับสภาพสังคมปัจจุบัน
ทุนวัฒนธรรมจึงสามารถใช้เป็นทุนที่ใช้ในการผลิตสินค้าและบริการที่มีนัยทางวัฒนธรรมฝังตัวอยู่
ที่นำาไปสู่การพัฒนาและบริหารจัดการพื้นที่ได้อย่างเป็นรูปธรรม
งานวิจัยของ Younes Ezati และคณะ (2020) ได้ทำาการศึกษาบทบาทของทุนทางวัฒนธรรม
ที่มีผลต่อความมั่นคงทางสังคม โดยมีกรณีศึกษาคือ จังหวัดอีแลม (Ilam Province) ประเทศ
อิหร่าน กลุ่มตัวอย่างคือประชาชนที่มีอาศัยอยู่ในจังหวัดอีแลม อายุระหว่าง 18-60 ปี ซึ่งผล
การศึกษาชี้ให้เห็นว่า ตัวแปรในสังคม ได้แก่ ทุนทางวัฒนธรรม สวัสดิการสังคม ความเชื่อ
ความสัมพันธของครอบครัว มีความเกี่ยวพันเชื่อมโยงกับความมั่นคงทางสังคมโดยตรง ขณะเดียวกัน
งานวิจัยในประเทศไทยที่ศึกษาเกี่ยวกับทุนทางวัฒนธรรม ส่วนใหญ่เป็นการนำาทุนทางวัฒนธรรม
ไปใช้เสริมสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจในพื้นที่ เช่น งานของอัษฎาวุฒิ ศรีทน และอุมารินทร ตุลารักษ
(2564) เรื่อง ทุนทางวัฒนธรรมในมิติการท่องเที่ยวชุมชนที่อธิบายผ่านเรื่องเล่า ตำานานประวัติศาสตร
ท้องถิ่น ในวิถีชีวิตชุมชน รวมถึงงานของวันโชค หุ่นผดุงรัตน (2564) เรื่อง การศึกษาทุนทาง
วัฒนธรรมและการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อการจัดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมหย่อมบ้านวังไผ่
ตำาบลท่าตอน อำาเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นการศึกษาทุนทางวัฒนธรรมในมิติการท่องเที่ยว

15