Page 16 - kpiebook67035

การเสริมสร้างความมั่นคงทางสังคมของชาติเพื่ออนาคตประชาธิปไตยไทย
กรณีศึกษาการใช้ทุนทางวัฒนธรรม
เพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมในพื้นที่เทศบาลตำาบลเชียงคาน

ขณะเดียวกัน แนวคิดภูมิคุ้มกันทางสังคม (social immunity) ซึ่งเป็นแนวคิดในแวดวง
สาธารณสุขที่อธิบายถึงกลไกของร่างกายมนุษยที่จะสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมาเพื่อต่อต้านเชื้อโรค
ทั้งภายในและภายนอกร่างกาย แต่แนวคิดนี้ยังถูกนำามาใช้ทำาความเข้าใจสิ่งที่เกิดขึ้นในสังคม
ทั้งในแง่มุมอื่น ๆ ทั้งด้านกฎหมาย เศรษฐศาสตร สังคมศาสตร โดยมองว่าภูมิคุ้มกันทางสังคม
คือ ความสามารถของสังคมในการรับมือต่อความเสี่ยงจากปัจจัยภายนอกและการคุกคามที่
เป็นผลมาจากการแทรกซึมของคุณค่า บรรทัดฐาน แบบแผนพฤติกรรมของวัฒนธรรมอื่นที่เข้าสู่
สังคม และอาจส่งผลต่อความเป็นกลุ่มก้อนและการปรับตัวของสังคมหนึ่ง ๆ จึงต้องมีการ
เสริมสร้างกลไกป้องกันสังคมเพื่อให้มีภูมิคุ้มกันในการปกป้องและขัดขวางภัยคุกคามจาก
ภายนอก การปรับตัวของประชาชนต่อสภาพแวดล้อมภายนอก ตลอดจนการหลวมรวมและรักษา
ความเป็นหนึ่งเดียวกันของสังคมท่ามกลางบริบทการพัฒนาที่ไม่สมดุล (Julia Myslyakova,
2020) ภูมิคุ้มกันทางสังคมจึงเป็นที่มาของการรักษาเสถียรภาพของกลไกในสังคมและการ
มีมาตรการที่จำาเป็นเพื่อสนับสนุนการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน และรับมือกับภัยคุกคาม
ได้อย่างมีประสิทธิภาพ (Niklas Luhmann, 2013)
ด้วยเหตุนี้ เพื่อเป็นการเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคม เราจึงจำาเป็นต้องใช้วัคซีนทางสังคม
(social vaccine) ในทางสาธารณสุข วัคซีนทางสังคมคือ การมุ่งส่งเสริมสุขภาพของประชาชน
และนโยบายด้านสาธารณสุขที่คำานึงถึงมิติทางสังคมร่วมด้วย โดยให้ความสำาคัญกับความ
ไม่เท่าเทียมกันในสังคมและปัจจัยสังคมกำาหนดสุขภาพ (social determinants of health)
ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมของบุคคลที่เชื่อมโยงกับเงื่อนไขในการดำารงชีวิตประจำาวัน เช่น นโยบาย
และระบบเศรษฐกิจ วาระการพัฒนา บรรทัดฐานทางสังคม นโยบายสังคมและระบบการเมือง
(World Health Organization, 2022) แม้ว่าการเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมจะไม่สามารถ
จำาเพาะเจาะจงไปที่โรคใดโรคหนึ่งหรือปัญหาใดปัญหาหนึ่งได้ แต่ก็สามารถใช้เป็นแนวทาง
หรือมาตรการในการจัดการกับสถานการณทางสาธารณสุขได้ ซึ่งมีจุดมุ่งหมายเพื่อส่งเสริม
ความเสมอภาคและความเป็นธรรมในสังคม (Thomas IN, 2006) ในทำานองเดียวกัน ในแง่มุม
ด้านสังคมศาสตร การใช้วัคซีนทางสังคมก็คือการเสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมเป็นการเสริมสร้าง
ความเข้มแข็งให้กับสังคม ผ่านการดำาเนินนโยบายและมาตรการต่าง ๆ ที่คำานึงบริบทแวดล้อม
้
ของสังคมนั้น มุ่งเน้นให้เกิดความเป็นธรรมและลดความเหลื่อมลำาในสังคม โดยเชื่อว่าเมื่อสังคม
มีภูมิคุ้มกันก็จะไม่เป็น “โรค” หรือทำาให้สังคมมีความสงบสุขได้ นั่นคือ การแก้ไขปัญหาต่าง ๆ
ในสังคมด้วยการเสริมสร้างความเข้มแข็งและความเป็นปึกแผ่นให้กับครอบครัวและชุมชน ทั้งที่
กระทำาด้วยตนเองและผลักดันเป็นนโยบายและทิศทางการพัฒนาประเทศ (ประเวศ วะสี, 2542)

14