Page 123 - kpiebook65022
P. 123
จากงานวิจัยที่เกี่ยวข้องด้านความยุติธรรมทางสิ่งแวดล้อม ที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของ
ภาคประชาชนได้ข้อค้นพบสรุปในประเด็นเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ของการเคลื่อนไหว สาเหตุของการ
เคลื่อนไหวโดยภาคประชาชน รูปแบบการเคลื่อนไหวของภาคประชาชน ปัญหาและอุปสรรคของการ
เคลื่อนไหวของภาคประชาชน ข้อเสนอแนะ ดังนี้
เป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ของการเคลื่อนไหวของภาคประชาชน เป็นไปเพื่อ 1) ให้รัฐแก้ไข
ปัญหาหรือด าเนินการตามที่ประชาชนเรียกร้อง ดังที่ ประภาส ปิ่นตบแต่งกล่าวว่า จุดมุ่งหมายของขบวนการ
ภาคประชาชนไม่ใช่เพียงการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า แต่ยังเป็นการใช้การต่อสู้แบบพันธมิตรกับภาคประชาสังคม
นักวิชาการ และอาศัยสื่อมวลชน ท าให้รัฐบาลสนองเป้าหมายของขบวนการ ในประเด็นต่าง ๆ เช่น ป่าไม้ ที่ดิน
เขื่อน โครงการของรัฐ สารพิษและการท างาน ชุมชนแออัด เกษตรกรรมทางเลือก ตลอดจนประมงพื้นบ้าน
(ประภาส ปิ่นตบแต่ง, 2540) หรือดังที่ กิตชัยยกุลย์ อินทร์แก้ว และคนอื่น ๆ กล่าวว่า การขับเคลื่อนของ
ขบวนการเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อม มีเป้าหมายที่ต้องการให้เกิดการแก้ปัญหาด้วยแนวคิดประชาสังคม
ผ่านการเชื่อมโยงของคนในชุมชนเป็นกลุ่มหรือชมรม และร่วมคัดค้านการก่อสร้างโครงการที่มีผลกระทบต่อวิถี
ชีวิตของชาวบ้านและสิ่งแวดล้อมในชุมชน เพื่อเรียกร้องให้หน่วยงานของรัฐและธุรกิจเอกชนแก้ไขปัญหาที่
เกิดขึ้น (กิตชัยยกุลย์ อินทร์แก้ว และคนอื่น ๆ, 2563)
ประการที่ 2) เป็นไปเพื่อสร้างพื้นที่การมีส่วนร่วมของภาคประชาชนเพื่อให้เกิดการตรวจสอบ
การท างานของรัฐและการเรียนรู้การท างานของภาคประชาชน ดังที่ เบญจวรรณ อุปัชฌาย์ กล่าวว่า ประชา
สังคมตามแนวคิดนี้เป็นพื้นที่ที่ถูกสร้างขึ้นจากเทคนิควิธีทางการปกครองของรัฐในยุคสมัยปัจจุบันเพื่อ
เป้าประสงค์ที่จะสร้างชุมชนจัดการตนเอง ภายใต้ระบบความสัมพันธ์ทางอ านาจที่ดึงเอากลไก สถาบัน และ
นักพัฒนาต่าง ๆ เข้ามากระท าร่วมกัน ภายในอาณาบริเวณของชุมชน การเกิดขึ้นของภาคประชาสังคมที่
ต่อต้านโครงการพัฒนาขนาดใหญ่ของรัฐจากกรณีศึกษาในภาคใต้ 4 กลุ่ม นอกจากจะท าให้ประชาชนตระหนัก
ถึงความเป็นประชาสังคมที่ถูกสร้างขึ้น ยังท าให้รับรู้ว่าภายใต้ความเป็นประชาสังคมแห่งใดก็ตามล้วนมีกฎ
กติกาในการควบคุมตนเองอย่างเข้มข้น การเกิดขึ้นของประชาสังคมที่เข้มแข็งได้กลายเป็นเครืองมือส าคัญใน
การตรวจสอบและวิพากษ์วิจารณ์การท างานของรัฐที่ทรงพลังอีกแห่งหนึ่ง เพื่อรับประกันว่ารัฐจะสามารถดูแล
ป้องกันประชาชนและสร้างสังคมที่เป็นปกติสุข (เบญจวรรณ อุปัชฌาย์, 2562)
สาเหตุของการเคลื่อนไหวโดยภาคประชาชน พบว่า การเคลื่อนไหวของภาคประชาชนมัก
เกิดขึ้นเมื่อความเป็นอยู่ของเขาได้รับผลกระทบจากโครงการหรือการพัฒนาของรัฐ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อรู้สึก
ว่าโครงการนั้นขาดความชอบธรรม ไม่โปร่งใส เรียกร้องไปแล้วไม่เป็นผล ก็จะยิ่งเป็นปัจจัยกระตุ้นการ
เคลื่อนไหวมากขึ้น ในส่วนของประชาชนที่เป็นชาวบ้านจะเข้าร่วมการเคลื่อนไหวมากขึ้นเมื่อได้มีปฏิสัมพันธ์กับ
คนภายนอก ข้อสรุปนี้ เป็นดังที่ ประภาส ปิ่นตบแต่ง กล่าวว่า นโยบายและโครงการของรัฐที่ส่งผลกระทบทาง
ลบเป็นเงื่อนไขส าคัญอันก่อให้เกิดขบวนการชาวบ้าน นอกจากนั้น เป็นเงื่อนไขด้านโอกาสทางสังคมและ
การเมืองและการพัฒนาองค์กร (ประภาส ปิ่นตบแต่ง, 2540) เช่น โครงการของรัฐที่เน้นการพัฒนาและ
อุตสาหกรรม (วิเชียร บุราณรักษ์, 2548) การคัดค้านเคลื่อนไหวเพราะมีปัญหาความไม่โปร่งใสของโครงการ
ทั้งในการจัดท ารายงานผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม และการท าประชาพิจารณ์ ซึ่งไม่เปิดโอกาสให้ประชาชนได้มี
ส่วนร่วมอย่างแท้จริง เมื่อการคัดค้านหรือเรียกร้องไม่ได้รับการตอบสนอง (กิตชัยยกุลย์ อินทร์แก้ว และคนอื่น ๆ,
2563) นอกจากนี้ ปัจจัยหนึ่งที่ชาวบ้านจะเข้าร่วมการเคลื่อนไหวคือมีการร่วมมือกับเครือข่ายอนุรักษ์
สิ่งแวดล้อม (วิเชียร บุราณรักษ์, 2548)
110
