Page 129 - kpiebook62006
P. 129
124
4.1.2 ความผูกพันของหน้าที่พลเมืองกับหน้าที่ของรัฐตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2560
สืบเนื่องจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรฉบับก่อน ๆ ที่ผ่านมา สิทธิและเสรีภาพของ
1
ประชาชนมักจะได้รับในลักษณะที่เป็นนามธรรม โดยหากประชาชนผู้ใดต้องการให้สิทธิเสรีภาพดังกล่าว
เกิดผลจะต้องไปด าเนินการเรียกร้องให้เกิดขึ้นเป็นรูปธรรม ซึ่งในความเป็นจริงสิทธิบางประการรัฐสมควรต้อง
ด าเนินการให้เกิดขึ้นและเป็นประโยชน์แก่ประชาชน ดังนั้น รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช
2560 จึงได้ก าหนดให้มีหมวดว่าด้วย “หน้าที่ของรัฐ” อันเป็นหมวดใหม่ที่บัญญัติขึ้นในรัฐธรรมนูญฉบับนี้เพื่อ
เป็นหลักประกันให้แก่ประชาชนว่ารัฐต้องด าเนินการอันเป็นหน้าที่ของรัฐตามที่รัฐธรรมนูญกาหนดตามก าลัง
ความสามารถทางการเงินการคลังของรัฐ เพื่อให้สิทธิของประชาชนในเรื่องส าคัญ ๆ เกิดเป็นรูปธรรมโดยที่
ประชาชนไม่ต้องเรียกร้อง โดยเนื้อหาในหมวดนี้หลายเรื่องเป็นการน าบทบัญญัติที่เคยบัญญัติไว้ในหมวดสิทธิ
และเสรีภาพของประชาชนและหมวดแนวนโยบายแห่งรัฐหลายประการมาบัญญัติไว้ในหมวดนี้ ในส่วนสิทธิ
และเสรีภาพจะเป็นเรื่องที่รัฐต้องท าให้แก่ทุกคน หรือเป็นเรื่องส่งผลกระทบต่อส่วนรวม เช่น การศึกษาภาค
บังคับโดยไม่เก็บค่าใช้จ่าย การบริการสาธารณสุข สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐาน การเข้าถึงข้อมูลข่าวสารสาธารณะ
การใช้ประโยชน์จากคลื่นความถี่ของชาติ ฯลฯ บางบทบัญญัติจะเป็นเรื่องการด าเนินการของรัฐที่มีผลกระทบ
ต่อประชาชน ชุมชน และสิ่งแวดล้อม บางบทบัญญัติเป็นเรื่องการให้ประชาชนมีส่วนร่วม เช่น การป้องกันและ
ขจัดการทุจริตและประพฤติมิชอบ เป็นต้น
หมวด 5 หน้าที่ของรัฐ ตั้งแต่มาตรา 51 ถึงมาตรา 63 หากสังเกตถ้อยค าที่ใช้จะก าหนดให้มี
สภาพบังคับที่รัฐต้องปฏิบัติ ดังจะเห็นได้ว่าการใช้ถ้อยค าจะใช้ว่า “รัฐต้อง ...” ซึ่งมีนัยส าคัญว่า เป็นการบังคับ
2
ให้รัฐต้องปฏิบัติ ไม่เช่นนั้นอาจเป็นเหตุฟ้องร้องบังคับให้หน่วยงานของรัฐปฏิบัติได้ ตามที่บัญญัติในมาตรา 51
ส่วนหมวดแนวนโยบายแห่งรัฐเป็นเรื่องทิศทางหรือแนวทางในการด าเนินนโยบายของรัฐในหมวด 6 หากรัฐ
ไม่ด าเนินการ ก็ไม่อาจเป็นเหตุแห่งการฟ้องร้องให้หน่วยงานของรัฐต้องปฏิบัติได้ โดยจะมีการใช้ถ้อยค าที่
แตกต่างว่า “รัฐพึง ...” การที่หมวดหน้าที่ของรัฐก าหนดให้รัฐมีหน้าที่ต่อประชาชนเพื่อให้รัฐด าเนินการในเรื่อง
ที่ก าหนดให้แก่ประชาชนทุกคนหรือทุกชุมชนเป็นการทั่วไปโดยไม่ต้องมีการร้องขอเหมือนเช่นที่ผ่านมา
1 ส านักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, ความมุ่งหมายและค าอธิบายประกอบรายมาตราของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2560, (กรุงเทพมหานคร, ส านักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร), หน้า 74.
2 มาตรา 51 การใดที่รัฐธรรมนูญบัญญัติให้เป็นหน้าที่ของรัฐตามหมวดนี้ ถ้าการนั้นเป็นการท าเพื่อให้เกิดประโยชน์แก่ประชาชน
โดยตรง ย่อมเป็นสิทธิของประชาชนและชุมชนที่จะติดตามและเร่งรัดให้รัฐด าเนินการ รวมตลอดทั้งฟ้องร้องหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้อง เพื่อจัดให้
ประชาชนหรือชุมชนได้รับประโยชน์นั้นตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กฎหมายบัญญัติ
