Page 40 - b29416_Fulltext
P. 40
และการที่ชุมชนมีฐานทรัพยากรธรรมชาติ และสามารถน าทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์ โดยการ
บ ารุงรักษาไม่ท าลายสิ่งแวดล้อมให้หมดไป ก่อให้เกิดเป็นผลผลิตที่อาศัยฐานทรัพยากรธรรมชาติของชุมชน
เรียกว่า ทุนธรรมชาติ
๓) ทุนแห่งชีวิต หรือทุนสร้างสรรค์ พืชสัตว์ทุกชนิด ภายในตัวมันเองเป็นทั้งทุนและตัวการ
ผลิต (ท าหน้าที่คล้ายเครื่องจักร) ดังจะเห็นได้จากการเลี้ยงลูกหมู ปากมันกินอาหารเข้าไปแล้ว ร่างกายจะ
ค่อย ๆ เจริญเติบโตขึ้นจนอายุราว 8 เดือน ก็เป็นหนุ่มเป็นสาวพอที่จะแพร่พันธุ์ได้ ความเจริญเติบโตของหมู
จากวันหนึ่งขึ้นไป นับว่าเป็นการสะสมทุนโดยปริยายพอโตเป็นหนุ่มสาวแล้ว แสดงว่าได้สะสมตัวมัน เองจน
กลายเป็นตัวการผลิต และจะท าการผลิตลูกหมูออกมาเรื่อย ๆ ตามธรรมชาติ จนกว่าจะแก่แล้วหมดสภาพไป
๔) ทุนมนุษย์ (Human Capital) ในหลักเศรษฐศาสตร์ ทุนนิยม ถือว่ามนุษย์เป็นทุนอย่าง
หนึ่งที่ใช้ในการผลิต จึงมักคิดค้นกันว่าการใช้พลังเพื่อท างานมีอยู่ในมนุษย์เท่านั้น ซึ่งปัจจัยทุนมนุษย์ดังกล่าว
ในขั้นเจริญเติบโตจะมีการแพร่พันธุ์ มันจะท าการผลิตลูก หรือผลอย่างต่อเนื่อง หรือผลิตซ้ าในปริมาณมาก ๆ
ดังนั้น หากว่าชุมชนใด มีทุนมนุษย์มาก หมายถึง คนจ านวนหนึ่งที่มีคุณภาพ เป็นคนเก่ง คนดี คนเสียสละ
มีความรู้ สติปัญญาและทักษะ มีคุณธรรม มีวินัย และความรับผิดชอบ มีทัศนคติที่ดีในการท างาน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการรวมกลุ่มและสร้างเครือข่ายเพื่อท าให้ส่วนรวม เป็นผู้น าให้กับสังคม ก็เท่ากับว่ามีทุน
แรงงานมากด้วยเช่นกัน จึงนับว่าเป็นคุณประโยชน์อย่างมากมาย หากว่าทุนมนุษย์นั้นได้รับการพัฒนา
ศักยภาพอย่างเพียงพอ และเหมาะสมก็จะเป็นแรงส าคัญประการหนึ่งที่จะท าให้เกิดการพัฒนา ดังนั้น ทุน
มนุษย์ก็คือ ความเป็นมนุษย์ที่มีพลัง มีศักดิ์ศรี และมีความเสมอภาค
๕) ทุนความรู้ภูมิปัญญา (Knowledge Wisdom Capital) ระบบความรู้หรือภูมิปัญญาที่มี
อยู่ในชุมชนเป็นสิ่งมีคุณค่า แต่สภาพสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไป ความรู้เฉพาะอาชีพหรือเฉพาะด้าน
เช่น การบริหารจัดการธุรกิจ ความรู้ในการผลิต ความรู้ในเรื่องการตลาด มีความส าคัญมากขึ้น แต่ท าให้คน
ในชุมชนอ่อนแอลง เพราะไม่สามารถปรับเปลี่ยนเทคโนโลยีสมัยใหม่ และความรู้ให้เหมาะสมกับท้องถิ่นของ
ตนเองได้ เมื่อมีปัญหาก็ไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้ กลายเป็นผู้ที่ไม่เท่าทันความรู้ที่ตนเองใช้อยู่ต้องพึ่งพิงคนอื่น
ดังนั้น ทุนความรู้หรือทุนภูมิปัญญา คือ สิ่งที่เกิดขึ้นจากกระบวนการคิดของชาวบ้านเอง ซึ่งผ่าน
ประสบการณ์ทดลองแนวคิดของตนเองด้วยการปรับใช้ในการจัดการกับปัญหาที่เกิดขึ้นในชุมชน ถือเป็น
สติปัญญา เป็นองค์ความรู้ทั้งหมดของชาวบ้าน ทั้ง ๓ มิติ คือ กว้าง ยาว ลึก โดยอาศัยศักยภาพที่มีอยู่มา
ใช้ในการแก้ปัญหาการด าเนินวิถีชีวิตของตนและชุมชนได้อย่างภาคภูมิ ภูมิปัญญาอาจจะเกิดขึ้นจากการสะสม
การเรียนรู้มาเป็นระยะเวลายาวนานมีลักษณะเชื่อมโยงกันหมดไม่แยกส่วน
๖) ทุนวัฒนธรรม (cultural capital) สามารถจ าแนกได้เป็น ๒ รูปแบบ คือ วัฒนธรรมที่
เป็นนามธรรม เช่น ความรู้ ความคิด ความเชื่อ ระบบความสัมพันธ์ คุณลักษณะของความเป็นมนุษย์ ของ
คนในแต่ละชุมชน และวัฒนธรรมที่เป็นรูปธรรม เช่น งานหัตถกรรม เครื่องมือ เครื่องใช้ ผลผลิตในรูปแบบ
ต่าง ๆ ทุนวัฒนธรรม คือ สิ่งที่สะท้อนวิถีการด ารงชีวิตและสิ่งต่าง ๆ ที่คนในชุมชนได้สร้างสรรค์และสืบทอด
มา ด้วยเห็นว่าเป็นสิ่งที่มีคุณค่าและมีประโยชน์ในการด ารงชีวิตของคนในชุมชน อย่างไรก็ตาม สิ่งที่คนทั่วไป
มองเห็นได้ง่าย ก็คือ รูปธรรมของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมที่แต่ละชุมชนมีอยู่ เช่น การ
ท านา การท าไร่ การทอผ้าไหม การจักสาน การท ายาสมุนไพร การให้บริการการท่องเที่ยวของชุมชน
รายงานฉบับสมบูรณ์การศึกษาความคิดเห็นเกี่ยวกับนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน ๑๑
