Page 77 - b29255_fulltext
P. 77
รัชกาลที่ 7 ทรงสถาปนาพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านภาพรประภา พระราชธิดาในรัชกาลที่ 4เป็น
กรมหลวงทิพย์รัตนกิริฏกุลินี อธิบดีบัญชาการรักษาพระราชวังฝ่ายในตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 จนถึงรัชกาลที่ 7 ทรง
เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัย ทรงสามารถสนองพระเดชพระคุณได้ดั่งพระราชประสงค์ ทรงพระปรีชาสามารถเป็น
ที่ยอมรับ โดยเฉพาะงานการช่าง และหัตถศิลป์
พ.ศ. 2534 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เฉลิมพระนามพระ
เจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระมารดาพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา พระเจ้าหลานเธอ
พระองค์ใหญ่ เป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ
“...ด้วยทรงเพียบพร้อมด้วยพระกัลยาณัธยาศัย และพระจริยาวัตรอันสุขุมนุ่มนวลสม่ าเสมอ มีพระหฤทัย
โอบอ้อมอารีแก่บุคคลทั่วหน้า มีพระศรัทธาหนักแน่นในพระพุทธศาสนา และในการบ าเพ็ญประโยชน์เพื่อชาติ
บ้านเมืองตลอดจนการสาธารณกุศล ...”
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา
พระนามเดิม พระองค์เจ้าหญิงบุตรี เป็นพระราชธิดาพระองค์สุดท้ายในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้า
เจ้าอยู่หัว และเจ้าจอมมารดาอึ่ง (ท้าวสมศักดิ์ในรัชกาลที่ 5) ประสูติเมื่อวันอังคารที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2371 ทรง
เจริญพระชันษาในยุคสมัยที่สังคมไทยเปิดรับวิทยาการสมัยใหม่โดยเฉพาะจากตะวันตก เป็นช่วงเวลาที่การพิมพ์
และหนังสือเริ่มมีบทบาทส าคัญ ทรงสนพระทัยใฝ่ศึกษาเรียนรู้วิชาการ ทรงพระอักษรมากจนเป็นที่ยอมรับว่าทรง
รอบรู้อย่างแตกฉานด้านอักขรวิธี โบราณราชประเพณี วิชาเลขของไทย และวิชาดาราศาสตร์
พระองค์เจ้าบุตรี ทรงบ ารุงรักษาสมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินีมาแต่ยังทรงพระเยาว์ ได้ทูลถวาย
อักขรวิธี และเครื่องราชประเพณีโบราณ ตลอดจนธรรมปฏิบัติจนทรงรับสถาปนาขึ้นเป็นสมเด็จพระราชเทวีใน
รัชกาลที่ 4 ยังได้ทรงเป็นผู้รักษากุญแจพระบรมมหาราชวัง และบังคับบัญชาพนักงานฝ่ายในทรงได้รับยกย่องเป็น
“พระอาจารย์” ของพระราชโอรสธิดาในรัชกาลที่ 4 และรัชกาลที่ 5 เนื่องจากทุกพระองค์ทรงเริ่มการศึกษา
เบื้องต้นในส านักของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา
พ.ศ. 2439 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สถาปนา พระเจ้ารา
ชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุตรี ขึ้นเป็น พระเจ้าอัยยิกาเธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา นับเป็นพระเจ้าอัยยิกาเธอโดย
ฝ่ายสมเด็จพระบรมราชชนนี ด้วยได้ และต่อมาทรงพยาบาลรักษาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัต
นราชประยูร เมื่อทรงพระประชวรจนเสด็จสวรรคต นับเป็นความชอบในพระองค์อีกประการหนึ่ง สิ้นพระชนม์ใน
รัชกาลที่ 5 เมื่อวันอาทิตย์ที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2450 พระชันษา 80 ปี
การเฉลิมพระยศพระอภิบาล
การสถาปนาเฉลิมพระยศพระอภิบาลในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวนั้น ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระ
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาหม่อมเจ้าหญิงแก้วกัลยา พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิษณุนาถ
76
