Page 72 - b29255_fulltext
P. 72
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ทรงปราบดาภิเษกขึ้นเสวยราชสมบัติแล้ว ทรงสถาปนาเฉลิมพระ
ยศสมเด็จพระพี่นางทั้งสองพระองค์ ให้ทรงกรม ทั้งสองพระองค์ได้เสด็จประทับอยู่ในพระบรมมหาราชวัง
สมเด็จกรมพระยาเทพสุดาวดี มีพระต าหนักอยู่หลังพระมหามณเฑียร เรียกว่า พระต าหนักใหญ่ หรือ พระต าหนัก
เขียว ทรงรับพระราชภาระว่าราชการเป็นใหญ่ทั่วไป ว่าการวิเศษในพระคลังเงินพระคลังทองและสิ่งของต่าง ๆ
ในพระราชวังชั้นใน
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยาเทพสุดาวดี (สา) สิ้นพระชนม์เมื่อวันศุกร์เดือน 12แรม 10
ค่ า จ.ศ. 1161 ตรงกับวันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2342 พระชันษา 70 เศษ
การเฉลิมพระยศสมเด็จพระบรมราชชนนี
ตามโบราณราชประเพณีพระมหากษัตริย์จะทรงสถาปนาสมเด็จพระบรมราชชนนี เป็นกรมพระเทพา
มาตย์ เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เสด็จขึ้นครองราชย์สืบสันตติวงศ์ ใน พ.ศ. 2352 ปีต่อมา
ทรงตั้งกรมเฉลิมพระยศสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง เป็น กรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์ (สมเด็จพระอมริ
นทรา บรมราชินี)
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สถาปนาเฉลิมพระยศ
เจ้าจอมมารดาเรียม สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ขึ้นเป็น สมเด็จพระศรีสุลาลัย โดยทั่วไปขนานพระนาม
ว่า สมเด็จพระพันปีหลวง
สมเด็จเจ้าฟ้าบุญรอด พระอัครมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระบรมราชชนนีใน
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงพระชนม์ชีพในรัชกาล
ที่ 3 ผู้คนมักขนานพระนามว่า สมเด็จพระพันวัสสา จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรง
พระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เฉลิมพระยศพระบรมอัฐิสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง เป็น กรมสมเด็จพระศรีสุริ
เยนทรามาตย์ (สมเด็จพระศรีสุริเยนทรา บรมราชินี) มีการประกาศเฉลิมพระยศเจ้านายโดยตรงเป็นครั้งแรก
นับแต่นั้นจึงมีประกาศเฉลิมพระยศเจ้านายพระองค์อื่น ๆ สืบมา
ในรัชกาลที่ 5 ทรงเฉลิมพระยศสถาปนาสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง เป็น กรมสมเด็จพระเทพศิริ
นทรามาตย์ (สมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินี)
นอกจากการสถาปนากรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ ในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้ทรงสถาปนาเฉลิมพระ
ยศเจ้านายฝ่ายในให้ด ารงพระบรมราชอิสสริยยศเสมอสมเด็จพระบรมราชชนนี ด้วย คือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์
เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร
พระนามเดิม พระองค์เจ้าหญิงลม่อม เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และเจ้า
จอมมารดาทรัพย์ ประสูติเมื่อวันอังคารที่ 8 ธันวาคม พุทธศักราช 2361 ทรงอภิบาลสมเด็จพระเทพศิรินทราบ
71
